La Gomera: ideaal om heen te vluchten

Vraag je op La Gomera de weg dan zeggen ze arriba of abajo terwijl de vinger omhoog of omlaag wijst. Wij gaan omhoog naar de ruige kale hellingen. Dat is waar we willen zijn. Het is er zo vroeg in de ochtend pittig koud en de pet moet stevig op het hoofd anders waait die af. In de verte steekt de bijna 4000 meter hoge vulkaan de Teide boven Tenerife uit. Als de zon doorbreekt verschiet de oceaan tussen de eilanden van grijs naar blauw. Rond uit imponerend zijn de wirwar van verlaten terrassen op de bergrug voor ons. Het moet een fantastisch gezicht zijn geweest om in oogsttijd al die boeren op hun akkertjes bezig te zien. We herinneren ons boeren in het noorden van Portugal die via de roeptoeter communiceerden met anderen hoger op de helling. Op La Gomera fluiten ze naar elkaar. Deze fluittaal is door UNESCO uitgeroepen tot werelderfgoed. In de jaren vijftig ontvluchtten de Gomeros massaal de armoede en trokken naar Venezuela, dat wel het achtste Canarische eiland wordt genoemd. Op de terrassen werd geen aardappel meer verbouwd en gefloten wordt er nauwelijks meer. Daar probeert een gedreven Gomero verandering in te brengen. Hij trekt, horen we zeggen, van school naar school om de jeugd de fluittaal bij te brengen. We treffen hem op het dorpsplein van Vallehermoso “Wij zijn Bert en Hans”, stellen we ons voor, waarna hij onze namen nafluit. Hij heet Jesus, fluit en zegt hij. Om verder weg te fluiten brengt hij de handen naar de mond. Een heel boek zou hij zo kunnen fluiten naar een vriend een kilometer verderop. Bij officiële bijeenkomsten verschijnt Jesus op het balkon van het gemeentehuis om het volk op het plein het een en ander toe te fluiten. Er verschijnt een brede glimlach op zijn gebruinde gezicht als we zeggen dat de maffia in Italië de fluittaal goed zou kunnen gebruiken.

Hoger op de vulkaanberg is het helemaal niet kaal. We lopen er door oeroude laurierbossen behangen met uitbundige baardmossen. Als dan plotseling ook nog nevel van de passaatwolken tussen de bomen doorkruipt, voelt het alsof we in een sprookjesbos zijn beland, waar de boze bosgeest ergens in een hol ligt te grommen. Voor de Gomeros is het bos de plek waar water vandaan komt. De nevel condenseert er op de mossen en bladeren en drupt dan op de grond. Regen uit de hemel heb je steeds minder op het eiland. Al jaren wacht men op fikse regenbuien. De stuwmeertjes staan praktisch droog. Als het een keertje flink regent dan is het vaak goed mis, dan kun je beter op je kamer blijven. Niet omdat je zeiknat wordt, maar om te voorkomen dat een rotsblok op je kop valt. “Je hoort ze gelukkig wel over de helling aan komen rollen” zegt een man met een smartphone waar salsamuziek uitkomt. Hij is van hier, maar woont op het achtste eiland.

“Dwewedwe, dwewedwe”, klinkt het opzwepend over het kerkplein als La Virgen de Guadeloupe uit de kerk van de Incarnatie in Hermigua wordt gedragen op weg naar de volgende kerk op haar vijfjaarlijkse tournee over het eiland. Gomeros, jong en oud, klepperen met chácaras, een soort bas-castagnetten, rammen op een trom en zingen. Een enkeling danst voor de processie uit. Hier zijn ze onder elkaar, op ons na geen toerist te bekennen. Een puberjongen heeft zich zelfs klederdracht gewaagd: een zwarte hoed, wit hemd en zwarte broek met een rode heupband. Hoe anders is het aan de andere kant van het kleine Canarische eiland, hemelsbreed nog geen 15 kilometer verder. Valle Gran Rey is een hippie enclave. Ooit streken hier Amerikaanse dienstweigeraars neer, die de strijd in Vietnam wilde ontlopen, tegenwoordig hoor je er vooral Duits. Elke zonsondergang zit een rij toeristen en overwinteraars over de zee te turen onder de klanken van twee djembés. Bij ons, kinderen van de jaren zestig, roept het warme gevoelens op. Ja zelfs weemoed naar de tijd dat we dachten de toekomst naar onze hand te kunnen zetten. “Zullen we niet gewoon hier een huisje zoeken om te schuilen voor de gure wind in Nederland?” vragen we ons af. “Weet waar je aan begint”, zegt Meike, een Duitse die al sinds haar twintigste op La Gomera woont en zelfs met een eilander is getrouwd. Pas na dertig jaar heeft ze een autochtone vriendin gevonden, waarmee ze lief en leed kan delen. “Zo moeilijk is het. Jullie zijn gewoon te oud.”

Hmmm, da’s een tegenvaller, maar er is goed nieuws. Het eiland is zo mooi en zo gemaakt voor wandelen, dat integreren met de Gomeros misschien niet zo nodig is, om het hier heel lang uit te houden. Het is een vijf miljoen jaar oude vulkanische bult. Voor uitbarstingen, zoals op La Palma, hoef je niet bang te zijn. De laatste was miljoenen jaren geleden. De brede ravijnen met steile wanden die zo’n zevenhonderd meter omhoogschieten, bieden ruimte voor geïrrigeerde landbouw. Het water dat uit de steile wanden druipt, leiden de bewoners uitgekiend langs hun huizen en over terrassen naar hun tuinen waar de palmbomen naar de hemel rijzen. Van de palmen tappen ze het sap waar de Gomeros overheerlijke palmhoning van maken.

We lopen over een dijkje van een watergoot stroomopwaarts op zoek naar de bron van het snelstromende water. Regelmatig zien we kleine sluisjes waarmee het water een tuin ingelaten kan worden. De meeste zijn niet meer in gebruik, het land is overwoekerd door struiken. Dat was vroeger wel anders; elk stukje terras werd bebouwd en geïrrigeerd. Ooit in 1946 was er zelfs een echte wateroorlog. Grootgrondbezitters wilde meer water om hun bananen te kunnen bevloeien en voor veel geld te exporteren. Na jaren van gesoebat laaide het vuur op. Vrouwen van kleine boeren blokkeerde de watergoten naar de bananenplantages. De Guardia Civil kwam de orde herstellen, er vielen schoten en ook twee doden. “Nu kan je het niet meer voorstellen dat er om water werd gevochten”, zegt Dag een Duitse veertiger met een Friese moeder die hier alweer heel wat jaren boert. Samen met een andere Duitser en een Gomero is hij de enige die nog uit dit kanaal water aftapt. De rest ligt braak. “De jeugd van La Gomera heeft meer met een smartphone dan met de landbouw.” Dat apparaat gebruik hij alleen om met zijn beide watermaatjes afspraken te maken. Vroeger legde diegene die water aftapte uit de irrigatiegoot een vers geplukte tak op de geopende sluitsteen. Dan wisten de andere boeren hoe lang er al geïrrigeerd werd en wanneer zij aan beurt waren. Hoe is zijn contact met de autochtonen, vragen wij Dag. “Oh dat is makkelijk”, lacht hij. “Met de mannen drink ik een biertje en met mijn buurvrouw van zeventig maak ik muziek. Ze heeft een schitterende stem.” Misschien lonkt er toch zo’n toekomst voor ons op La Gomera. Muziek maken is helaas niet ons ding.

La Virgen de Guadeloupe mag na haar rondje om het eiland weer vijf jaar uitrusten op Puntallana, een eenzame landtong aan de voet van een vulkanische rotswand met lagen zwart als steenkool en rood als terracotta. Bij de witgekalkte kapel ligt een stevige betonnen pier waar onze Lieve Vrouwe veilig in en uit een bootje kan worden gedragen. Dan zal het hier zwart zijn van de mensen. Nu hoor je alleen de golven tegen de rotsen slaan, verder niets. In de deur van de kapel zit een gleuf voor een gift. “Laten we de Virgen wat geven”, grappen we tegen elkaar. Haar gunstig stemmen is een eerste stap om goed te aarden op het fraaie wandeleiland.