Een droogmakerij is een bemalen gebied dat voor de bemaling een meer of een afgesloten zeearm was. Veruit de meeste droogmakerijen in Europa liggen binnen Nederland. In Nederland wandelden we door de Beemster en de Noordoostpolder. Buiten Nederland bezochten we de Börmerkoog in Duitsland en de Moeren in België. Hier een kort verhaal over kenmerken van het droogmakerijenlandschap en het voorkomen in Nederland en daarbuiten.
Ondanks dat alle windmolens in de Beemster allang zijn verdwenen, zijn er nog sporen van molengangen te vinden. Iets om zorgvuldig mee om te gaan. Hopelijk vergaat het deze sporen niet zoals met de enige afwijking in de strakheid van de Beemster, de scheve sloot van de Rijper Kil. Die verdwijnt steeds verder ondanks de grote zorg voor het werelderfgoed van de Beemster gemeenschap.
Molengangen zonder molens
De beide dagwandelingen door droogmakerij de Beemster zijn te combineren tot een tweedaagse tocht. De tocht van Midden-Beemster naar De Rijp (22 km) voert door de Beemster, langs de noordwestelijke ringdijk en door de Eilandspolder. De wandeling van De Rijp naar Purmerend (15 km) volgt het zuidwestelijke deel van de Ringdijk langs de forten van de Stelling van Amsterdam.
“Dat wordt Schokland,” zegt bijna iedereen als we vertellen dat we in de Noordoostpolder gaan wandelen. Ook de naam van het andere voormalige eiland, bekend van visserij en occultisme, valt regelmatig. Nee, zeggen we dan. “Wij gaan naar het Waterloopbos en het derde eiland op het droge, Oud Kraggenburg.”
Gdansk ademt met zijn renaissancehuizen de sfeer van Hollandse steden. Ook de nabijgelegen Wisładelta is Hollands. Ooit legden Nederlandse Mennonieten dit gebied droog. Op zoek naar sporen van die Polderwerkers.
Verschenen in Parool 20-10-2004
In 1621 legden Nederlandse Remonstranten de eerste steen voor Friedrichstadt. Hertog Friedrich III lokte Hollands kapitaal en kennis met godsdienstvrijheid en de mogelijkheid om te investeren in drooglegging van meren, turfwinning en bedijking van kwelders. Hollandse ondernemers investeerden in enkele projecten die net zulke luchtbellen bleken als veel huidige internetfondsen. Een voorbeeld is Börmerkoog, een meer dat is drooggelegd door de Nederlander Christiaan Becker. Uniek want dergelijke drooggemalen meren komen buiten Nederland nauwelijks voor.
De Moeren, een drooggemalen meer in West-Vlaanderen, heeft kaarsrechte sloten en wegen. Samenn een patroon van vierkanten, dat je verder alleen in de Hollandse polders de Beemster en Borsele vindt. Ploegde de boer in de Beemster na drooglegging rustig voort, in de Frans-Belgische grensstreek werd het land steeds weer onder water gezet om omliggende stadjes zich beschermen tegen de vijand.
In december 1999 is de Beemster, een drooggemalen meer bij Purmerend door de Unesco op de Werelderfgoedlijst geplaatst. Veel hebben we daar gewandeld, maar altijd hoog langs haar grillige rand: de oever van wat ooit het Beemstermeer was. We keken neer op strak geordend land, waar wegen en sloten als langs een liniaal leken getrokken. Nu moeten we de Kuil ook maar eens in.
Op zoek naar het Hollandse landschap in de uitgestrekte Poolse Weichseldelta vind ik eindelijk, na dagen lopen, op het kerkhof van Stogi Malborski graven met Hollandse namen. In het begin van de zestiende eeuw werden Mennonieten, de eerste hervormingsbeweging in de Nederlanden, verbeten vervolgd. Ze vluchtten onder meer naar de drassige Weichseldelta. Daar waren deze kundige bedijkers graag geziene gasten en konden onder Pools gezag bijna 250 jaar zichzelf blijven. Ze spraken Nederlands en drukten een Hollandse Bijbel. Duits gezag vaagde deze subcultuur geleidelijk weg.