Overslaan en naar de inhoud gaan

Spanning en rust op het Baltische Kustpad in Litouwen

foto
Langs het Koerse haf
Langs het Koerse haf

Het Baltische Kustpad in Zuidwest-Litouwen is een aanrader voor de avontuurlijke wandelaar die van uitgestrekte natuurgebieden houdt. Wandelmagazine verkende een deel van het pad dat het afgelopen jaar volledig is gemarkeerd en gedocumenteerd. We kozen voor twee natuurparken in het uiterste zuidwesten: Nemuno Regional Park en het Koerse Strandwal Nationaal Park.

Verschenen in Wandelmagazine 2023-1

Op de restanten van de oude brug naar het eiland Rusné zit Loreta, een vrouw van een jaar of zestig, in de warme avondzon. Ik vraag haar waarom er midden in de snelstromende rivier een groene boei ligt. “Oh, daar achter moet je niet gaan zwemmen, dan nemen de Russen je te grazen en verdwijn je veertien dagen in de bak.” Ik zie een wachttoren op de andere oever boven de wilgen uit steken. Daar ligt de Russische enclave Kaliningrad met een grote marinebasis inclusief atoomrakketten. Toch lijkt de dreiging van Poetin in het Litouwse dorpje omarmd door riviertakken niet te bestaan. De fraaie houten huizen van Rusné en het vrolijke geklepper van de vele ooievaars stralen een grote rust uit. “Maken jullie je niet ongerust?” vraag ik. ”Haha, wij zijn paraat. De Sovjetbezetting vergeten we echt niet, al zijn we alweer dertig jaar vrij.” De dorpelingen zijn banger voor het rivierwater. Maar liefst dertig jaar moesten de bewoners van het eiland het zonder brug doen nadat de rivier de brug had weggespoeld en een laag zand op het land had gegooid. “Je kon hier alleen bij laag water met een tractor komen”, weet Loreta zich te herinneren. Dat de Nemunas een levende rivier is, blijkt ook bij de rode bakstenen vuurtoren van Uostadvario. Die is honderdvijftig jaar geleden gebouwd aan de monding van de rivier, tegenwoordig komt de Nemunas drie kwartier lopen verder stroomafwaarts uit in het haf. Zo snel groeide het land hier aan.

foto
Image
De Nemunas is de grensrivier tussen Litouwen en de Rusische enclave Kaliningrad
De Nemunas is de grensrivier tussen Litouwen en de Rusische enclave Kaliningrad

Nachtkijker

“Laat de Russen maar komen”, glundert Boris. Trots laat hij me zijn nachtkijker zien. ”Die hoort bij mijn uitrusting als verkenner in het Litouwse vrijwilligersleger.” De Bulgaar die door de liefde voor vogels en een vrouw op het natuureiland verzeild raakte, wil graag bijdragen aan de verdediging van zijn nieuwe thuisland. Samen struinen we door verlaten visvijvers waar ook het laagste punt van Litouwen ligt. Twintig centimeter beneden zeeniveau. Tegenwoordig is het moeras een paradijs voor vogelspotters. Toen ik hem vroeg of hij hier wel eens elanden had gezien, werd hij meteen enthousiast. “Ik geef je zestig procent kans”, antwoordde hij en begon meteen te appen met bevriende natuurliefhebbers. “Hebben jullie nog een eland gezien?”

We zijn al heel wat dijkjes verder als de infraroodstralen van zijn nachtkijker een warme vlek ontwaren in het moeras. Ja daar steken twee oren boven de rietpluimen uit. De jonge eland staart ons onbewogen aan. Wij kijken terug. Dan rent hij met veel gespetter van ons weg. Ook ik laat Boris achter en wandel over de dijk het eiland rond. Het landschap oogt vertrouwd met brede rivieren die traag door oneindig laagland stromen. En er is zelfs een mooi gemaal. Allemaal heel Hollands, maar wel zoals het was in mijn vroege jeugd. Spannend is het om al lopend je ogen te sluiten. De alom kwetterende vogels verraden waar je bent. Hoor je boven je hoofd chirrup, chirrup, tsoei, dan loop je door graslanden, waarboven leeuweriken door de lucht buitelen. In de buurt van rietvelden wordt altijd kare-kare-kiet-kiet naar je geroepen. Om het vogeltje, dat zijn naam roept, te zien moet je wel de tijd nemen. Als een acrobaat klemt ie beide pootjes om een wiebelende rietstengel.

foto
Image
De rust van Rusne-eiland
De rust van Rusne-eiland
foto
Image
Aukstumala hoogveen
Aukstumala hoogveen

Rustige vleugelslag

Ook tijdens de volgende etappe, van het levendige stadje Šilute naar het gehucht Veinté aan het Koerse Haf, krijg je genoeg kans om het hoorspel te herhalen. Weiden, moeras en plassen in overvloed en het is nog rustiger dan op Rusné. Ik loop over een vlonder door het zeiknatte Aukštumala-hoogven, over een dijk waar het fluitenkruid tot aan mijn oksels reikt en langs de vrolijke huisjes van Mingé, het Giethoorn van het oosten. En dan alle dieren die je tegenkomt! Binnen een kilometer sta ik oog in oog met reeën, wilde zwijnen en kraanvogels. Bij de visvijvers van Kintai is de zeearend niet zo schuw is als thuis in Nederland. Zelfs het geknal van donderbussen verstoort niet de rustige vleugelslag van de imposante roofvogels.

Echt spannend wordt het als ik in Mingé besluit om een stuk af te steken door de weilanden. De velden zijn leeg totdat ik een hoek om sla en een kudde koeien zie staan. Allemaal jonge dames zo te zien. Ik sluip langs de rand van het veld en speur naar het bekende kwastje onderaan de buik. Met kloppend hart bereik ik het hek waarachter een veilig zandpad ligt. En ja juist daar staat -ie, een jonge stier. Gelukkig zo jong dat de hormonen nog niet door zijn lijf spuiten en ik zonder schade over het hek kan wippen.

Helemaal tot rust kom ik pas als ik het laatste stuk naar Venté over de beboste oevers van het Koerse Haf loop. Het water van deze binnenzee wordt door een honderd kilometerlange strand- of schoorwal afgesneden van de Oostzee. Die loopt vanaf de stad Kaliningrad de grens over tot de haven van de Litouwse stad Klaipéda. In de verte, op de strandwal aan de overkant van het rustige water weerkaatst het licht. Wat dat is kom ik pas de volgende dag te weten.

Met een rammelende maag stap ik de volgende ochtend in veerbootje dat me in een uur naar Nida brengt. Ik ben de enige wandelaar tussen langeafstandsfietsers en dagjesmensen. Ja het was afzien; in Veinté was geen diner en zelfs geen ontbijt te krijgen. “Voor een restaurant of winkel moet je terug naar Šilute”, zegt mijn hoteleigenaar zonder met zijn ogen te knipperen. “Maaaar…” probeer ik tevergeefs. Met “Het is allemaal de schuld van Merkel en Poetin”, maakt hij duidelijk dat er niets aan te doen valt. Een oude boterham en een appeltje voor de dorst stilden mijn honger.

foto
Image
Wandelend kustduin op de Russische grens.
Wandelend kustduin op de Russische grens.

Grijs duin

Wat er gisterenavond glinsterde, zie ik vlak voordat we het kleurige vissershaventje van Nida binnenlopen. Kale duinen liggen tussen donkere sparrenbossen te schitteren in de ochtendzon. Het duinzand glijdt het water van het haf in. “Dit is de enige plek in Noordwest-Europa waar duinen de zee inwandelen”, vertelt roodharige Renata enthousiast. Zij werkt bij het Nationaal Park Koerse Schoorwal en is verantwoordelijk voor het Baltische Kustpad in Litouwen. “Het kost ons wel wat moeite want in het verleden zijn hier veel dennen aangeplant om de duinen vast te leggen. Niet voor niets want in de achttiende eeuw zijn verschillende dorpen onder het stuivende duinzand verdwenen. De bomen moesten dat voorkomen.” Nu proberen haar collega’s om het zand weer te laten stuiven. Dat gaat vooral goed in de grensstrook met Rusland. “Daar mag niemand komen, zelfs wij niet. Dat houden de Russen wel voor ons in de gaten. Kijk daar in het water ligt de boot van de kustwacht.”

“Dat zand hier is grijs van de mossen die er groeien. Dat is het begin. Straks komen er grassen en nog later boompjes”, vertelt Renata op de top van het hoge Parnidisduin. Verlekkerd wijs ik naar de grens. Daar zijn de duinen wit. ”Ja het helpt als er geen mensen mogen komen. Aan het einde van de middag loop ik er heen. Het hek is onneembaar hoog en op het water drijft nog steeds die boot. Met een wijde bocht over het Oostzeestrand loop ik terug naar Nida.

foto
Image
Typische windvanen van Koerse vissersboten
Typische windvanen van Koerse vissersboten

Bootmansvlijt

Vandaag kan ik met een rond buikje naar bed. In het dorpje vol kleurige houten huizen in weelderig groen is genoeg te doen en te koop. In de voormalige visafslag, een parel van bruut Sovjet beton, hebben graffitispuiters en hippe eettentjes hun kans gepakt. Aan het begin van de zomer is het nog prettig rustig. De borden met een verbod voor elektrische steppen op de boulevard langs het haf maken me duidelijk dat het de komende maand heel wat drukker zal zijn. Bijzonder zijn de oude masten van vissersboten die langs de boulevard staan. In de top hangt een metalen wimpel met gekleurde vlakken. Ieder haven langs het haf had zijn eigen ontwerp. Tijdens het lange wachten op de vis versierden de bootslieden ze met allerlei figuurtjes, zoals een eland, een huis of een bootje.

De volgende ochtend wandel ik niet langs het Oostzeestrand maar het haf noordwaarts naar het volgende fraaie dorpje, Pervalka. De route is het wonderschoon. Het uitgestrekte bos loopt door tot het stille water. Soms liggen de stammen als mikadostokjes in het water. En de hele weg verraadt het gezang van een vogeltje in mijn rechteroor dat ... er een brede rietkraag ligt.

Wandelwijzer

In het zuidwesten van Litouwen liggen twee natuurparken die de delta van de rivier de Nemunas of Memel en de Koerse Schoorwal en Haf omvatten. Een afwisseling van hoogvenen, polders, moerassen, rivieren, duinen en strand met schitterende dorpjes zoals Rusné en Nida.

Wandelen

He Baltische Kustpad is een onderdeel van de Europese kustwandelweg E9 van de zuidwestpunt van Portugal naar Tallin in Estland. Het traject in Litouwen en het zuidelijk deel van Letland is recentelijk vernieuwd, bewegwijzerd en gedocumenteerd. Alle informatie, inclusief horeca, overnachtingsmogelijkheden en bereikbaarheid is te vinden op www.baltictrails.eu Wij liepen de etappes 69, 70, 71 en 64 van Rusné naar Pervalka, Een pontje van Venté naar Nida maakt de oversteek van het Koerse Haf mogelijk. Vaartijden en reserveringen op www.ventaine.lt Buiten het hoogseizoen is het zaak om je goed te oriënteren op voorzieningen rond Veinte.

Natuurgids

Boris Belchev neemt je mee op vogel- en elandenjacht alcedowildlife.com

Meer weten?

Nationaal Park Koerse Strandwal