Burgers maken nieuwe natuur

Dit fotokwartet is genomen in het Binnenveld, vrijwel op de provinciegrens tussen het Gelderse Wageningen en het Utrechtse Veenendaal. We staan midden in een droog rietveld met wat pitrus. In het westen is de beboste hoogte van de Utrechtse Heuvelrug te onderscheiden. Ook aan de oostzijde is een glimp van de hoogte van de Veluwe te zien. Beide hoogten zijn ontstaan in de voorlaatste ijstijd toen het landijs het dal van Eem tot hier uitschuurde en de beide stuwwallen opwierp. Verder zijn in het noorden en oosten rijen populieren te zien van verschillende leeftijd.

Ooit was het meest zuidelijke deel van het Eemdal een uitgestrekt moeras. Later werd er een keer per jaar gehooid. Voor iets anders was het te nat. In 1931 gaf de botanist Bijhouwer een beschrijving van het gebied in het tijdschrift De Levende Natuur: “In den voorzomer spreidt het Binnenveld een bloemenweelde ten toon, zoals men die op niet veel plaatsen in Nederland zal aantreffen. Het is een uitgestrekt, vrijwel boomloos laagveengebied. …. daar zien de velden vaak wit van wollegras en paars van moeraskartelblad…” Verder schreef hij lyrisch over de orchideeënpracht en zeldzame soorten zoals het geelhartje, de Spaanse ruiter en het blaasjeskruid. Nu is daar maar weinig terug te vinden omdat de ontwatering sterk is vergroot en de Eem gekanaliseerd tot Grift. Afgezien van het natuurreservaat de Bennekomse Meent en dit rietveld, domineren strakke graslanden en populierenrijen dit landschap.

Maar vergeet wat je nu ziet; dat is binnenkort verleden tijd. In maart 2019 is een aannemer het herinrichtingsplan gaan uitvoeren dat het landschapsbeeld, dat Bijhouwer bejubelde, weer terug brengt. Tweehonderd hectare worden ontdaan van hun voedselrijke bovengrond, de sloten en greppels worden dicht gegooid en de rechte Grift wordt omgetoverd in de Kromme Eem. Ook het rietveld waarin we staan gaat er aan. Past net als de populieren en saaie weilanden niet in het nieuwe natuurbeeld. Na jaren van maaien en afvoeren hoopt men het zeldzame blauwgrasland terug te krijgen.

Toch is de aannemer niet zo maar aan de slag gegaan. Al in het Natuurbeleidsplan 1990 gaf de rijksoverheid aan dat ze in het Binnenveld nieuwe natuur wilde ontwikkelen. Door verschillende kleine blauwgraslandreservaatjes uit te breiden en aan elkaar te knopen, zijn deze beter beschermd tegen de invloed van ontwatering en mest in de omgeving. Dat plan kwam maar niet van de grond en dreigde zelfs van tafel te verdwijnen door de capriolen van staatsecretaris Bleeker. Die wilde veel minder geld aan natuur uitgeven en de andere overheden en particulieren het werk laten doen. En dat laatste is hier onder de rook van de Landbouwuniversiteit Wageningen goed uit gepakt. Eind 2014 legde de Vereniging Mooi Wageningen (VMW) een plan bij de provincie op tafel voor een aaneengesloten natuurgebied van 300 hectare langs de Grift. Ze wilden geld in te zamelen om zelf grond aankopen en het gebied beheren. Dat paste goed in de tijdgeest. Wel stelde de provincie als voorwaarde dat ze zouden samen werken met Staatsbosbeheer en de plaatselijk boeren. Vier jaar later waren alle hobbels genomen en heeft de Stichting Mooi Binnenveld, een loot van VMW, maar liefst 4 ton ingezameld om 50 hectare grond te kunnen kopen. De boeren, verzameld in Agrarische Coöperatie Binnenveldse Hooilanden, brengen ook 50 hectare in, en de inbreng van Staatsbosbeheer maakt de 300 hectare compleet.

 
Weilanden en populierenrijen langs Valleikanaal                                        Pitrus