Audiotour Van Fatima naar Lourdes in Amsterdam

Audiotour Van Fatima naar Lourdes in Amsterdam
foto
hans

Kerken in Amsterdam, die staan toch leeg, horen we u denken.  Of ze zijn gesloopt dan wel verbouwd tot peperdure appartementen. Wij, twee verstokte atheïsten, gingen op bedevaart en waren verbaasd: God is niet dood, maar op veel plaatsen nog springlevend. Wij wandelden van onze buurtkerk Igreja de Nuestra Senhora de Fatima naar de voormalige Onze Lieve Vrouwe van Lourdes in de Noorderhof aan de Sloterplas. Onderweg deden we 35 gebedshuizen aan die de hele bouwhistorie van de 20ste eeuw prachtig samenvatten. Ook krijg je een indruk van een enorme diversiteit aan levende geloofsgemeenschappen in Amsterdam. Een aanrader voor slow walking op de zondagochtend of de vrijdagmiddag.

De bedevaart begint bij de Fatimakerk aan de Jacob Catskade en eindigt bij de Lourdeskerk bij de Sloterplas. Met zijn 20 km is dat pittig lang. Daarom is de tour in twee etappes geknipt. Om in de stijl te blijven: Eerst van Fatima naar Jeruzalem en vervolgens van Jeruzalem naar Lourdes.

De teksten zijn ingesproken door Ria Derksen en Herman Geertsema. Hun stemmen opgenomen door Paul Janszen.

Voor een artikel dat we in Wandelmagazine 22-2 publiceerden kijk hier.

Etappe 1: van Fatima naar Jeruzalem

De tocht van 10 km begint op Jacob Catskade 11 in Westerpark en eindigt bij de Jeruzalemkerk op het Jan Mayenplein in de Mercatorbuurt. Zoals een goede bedevaart betaamt nemen we niet altijd de makkelijkste weg.  

foto
Image
Flyer Fatima Jeruzalem
foto
Image
QR Lourdes Jeruzalem

Etappe 2: Van Jeruzalem naar Lourdes

De tocht van ruim 8 km begint bij de Jeruzalemkerk op het Jan Mayenplein in de Mercatorbuur en eindigt op het M. J. Grandpré Moliereplein in het Noorderhof bij de Sloterplas.

foto
Image
Flyer Jeruzalem Lourdes
foto
Image
QR code Jeruzalem Lourdes
Tags
onderwerp
regio

Van Fatima naar Lourdes … in Amsterdam

Van Fatima naar Lourdes … in Amsterdam
foto
Voormalige OLV Lourdeskerk thans Kerk van het Nieuwe Verbond
hans

Kerken in Amsterdam, die staan toch leeg, horen we u denken.  Of ze zijn gesloopt dan wel verbouwd tot peperdure appartementen. Wij, twee verstokte atheïsten, gingen op bedevaart en waren verbaasd: God is niet dood, maar op veel plaatsen nog springlevend. Een aanrader voor slow walking op de zondagochtend of de vrijdagmiddag.

Verschenen in Wandelmagazine 21-2

 

Paragraaf

We liepen er straal aan voorbij, al zo’n vijfentwintig jaar. Nooit gingen we de garagedeur binnen op de Jacob Catskade 11. Gek eigenlijk, want boven de deur staat een intrigerende tekst: "Igreja Nossa Senhora de Fatima". Igreja betekent kerk, dat wisten we, maar een kerk kon dit niet wezen, eerder een vaag zaaltje waar ze Onze Lieve Vrouwe van Fatima aanbidden. Dat dachten we, tot een van ons bij een burenklus om de hoek op 3 hoog achter uit het raam keek. Daar stond zowaar een heuse kerk verstopt op het binnenterrein. Zonder toren, dat wel. 

Het is zomer, de kerken zijn weer open. Enigszins beschroomd volgen we een paar net geklede dames de kerk in. Binnen is het al redelijk vol. Een enkele man met mondkapje en vooral veel vrouwen van jong tot oud. Ze komen van heinde en ver om hier met andere Portugees sprekenden de mis te vieren. Bepaald geen buurtkerk dus. Als de mis begint zitten er ongeveer 50 mensen mooi verspreid over de banken. Rechtsvoor knielt een jongeman met kroeshaar devoot bij het Maria-altaar. Een gitarist, tenorsaxofoon en twee zangeressen spelen een ingetogen lied. Een  vrouw in wit gewaad steekt de kaarsen aan en dan komt Bernardo de Boer op, de priester die de Heilige Mis doet. Voor ons in onberispelijk Portugees. Midden in zijn preek valt slechts één Nederlands woord: "zorgzaam."

Na de zegen van de priester spoeden de gelovigen zich naar de caféruimte. Daar ruikt het al lekker naar koffie en gegrild vlees. "Veel parochianen eten hier. Zo krijgen we wat extra geld om de kerk te onderhouden", zucht de priester die er zonder kazuifel heel gewoon bijstaat. "We willen hier weg, want de noodzakelijke verbouwingen gaan tonnen kosten. Die hebben we niet. Vorig jaar is de hele kerk bij een fikse regenbui ondergelopen en is de vloer verzakt.” Ze gaan verhuizen naar de Boomkerk, een buurt verderop. “Dan hebben we hier zo’n dertig jaar gezeten.” De kerk werd in 1911 ingewijd als Onze Lieve Vrouwe van Lourdes. Het was een noodkerk om de explosieve groei van de katholieke bevolking op te vangen. Toen in de jaren vijftig veel parochianen uit de oude stad wegtrokken naar de Westelijke Tuinsteden, ging de Lourdeskerk hen achterna en kwam in een splinternieuwe kerk aan de noordoever van de Sloterplas terecht.

We wandelden de Lourdeskerk achterna en passeerden maar liefst 34 gebedsruimten. Eén daarvan is gesloopt en slechts vier verloren hun religieuze functie. Daar staat tegenover dat de laatste twintig jaar tien wereldse bouwwerken een religieuze functie kregen. Het aantal gebedsruimten nam dus toe, niet af. Het is even wennen, na de fraaie kerkmonumenten onderweg, om uit een bedrijfshal de melodie van het ‘Halleluja , looft de heer’ te horen.  Het is een van de drie Braziliaanse pinkstergemeentes op onze tocht. Maar ook anderen bidden in zielloze dozen.

Willen jullie eten

Ingeklemd tussen een machinefabriek en meubelmakerij belijden de Sikhs hun geloof. Nieuwsgierig kijken we door het raam. Een man met baard en tulband wenkt ons naar binnen. We krijgen allebei een oranje hoofddoekje op. Niet alleen de schoenen, ook de sokken moeten uit. Baghwan Singh, zo heet onze gastheer, leidt ons over dik tapijt een grote lage zaal in. Her en der zitten mensen op het oudroze tapijt. De vrouwen in sari links en rechts de mannen met tulband. Helemaal voorin staat een altaar waar een vrouw uit een indrukwekkend dik boek hardop voorleest. “Dat is ons heilige boek,” fluistert meneer Singh. Alleen op hoogtijdagen worden alle 1430 pagina’s voorgelezen. Dat duurt zo´n 48 uur. ”Willen jullie eten”, vraagt Singh. Dat willen we en even later zitten we in yogazit met een bord op schoot vol zoete en pittige dingen. We praten gelukkig niet over het mysterie Gods maar over het gewone leven buiten de tempel. Meneer Singh woont al bijna een halve eeuw in Nederland. Om de armoede te ontvluchten, monsterde hij aan op een Griekse boot. In Rotterdam ging hij passagieren. Bij terugkomst was zijn schip vertrokken.  Hij bleef helemaal alleen achter in Nederland en ging werken in een ijzergieterij. Heel ander werk dan het boerenwerk in Punjab. Daar ploegde hij met een kameel. “Best gevaarlijk, want anders dan koeien of paarden kunnen die beesten je lelijk bijten.”

We lopen verder naar het westen, de Ring over en komen in de wereld van het open bouwblok, de grote ramen en het vele groen. Midden in een krokusplantsoen staat een stoere in brons gegoten bouwvakker. Zijn machtige linkerbeen rust op een stapeltje bakstenen. Trots, met één hand in de zij, tuurt hij in de verte naar gedane arbeid: de tuinstad van licht, lucht en ruimte naar ontwerp van ingenieur Cornelis van Eesteren en zijn team. Ook de gewone man had volgens hen recht op goed wonen; weg uit de vochtige kelderwoningen en donkere achterkamertjes. Ruim tien jaar geleden werd een stukje van hun ‘Algemeen Uitbreidingsplan’ tot een levensgroot openluchtmuseum gebombardeerd, een museum waar de idealen van het nieuwe bouwen recht overeind staan.

Brommertje door de polder

Ook de kerken moesten eraan geloven. Het puntdak was fout, het platte dak goed. Bouwen in glas, staal en beton werd het motto. Even voorbij een rijtje villa’s, ook de dokter en de directeur moesten in de tuinstad wonen, staan we oog in oog met zo’n nieuwe kerk: De Hoeksteen, ontworpen door Piet Zanstra.  Helemaal recht in de leer was de architect niet. Het dak is niet plat, het heeft drie tongewelven, maar die zijn wel, zoals het hoort, in beton gegoten.

Ooit kwamen hier de Nederlands Hervormden bijeen.  De traditionele katholieke en protestantse buurtkerken lopen leeg, maar de kerken met veel zendingsdrang zijn succesvol; vooral onder migranten. Nu zitten de bekeringlustige baptisten in Zanstra’s kerk die ze de Verbinding noemen. Iets minder fanatiek dan de pinkstergemeentes eerder op de wandeling, dat wel Op deze doordeweekse dag staat de deur open en slepen drie mannen bouwafval naar buiten. Ben, die ons de kerkzaal op de eerste verdieping laat zien, vertelt dat ze het plafond hebben verlaagd om de akoestiek te verbeteren. “Zo’n kerkorgel klinkt prachtig onder die ronde gewelven, maar wij zingen begeleid door drums, piano en gitaar. Dat galmt te veel.” Daarom zijn de drie karakteristieke bogen van de Hervormde Hoeksteen verstopt achter het systeemplafond van de Verbinding.

Ben vertelt hoe hij tot God is gekomen. “Ik was al 25 toen ik me openstelde en op zoek ging naar God”, vertelt hij terwijl we samen een stuk taart verorberen. Maar het moment dat God hem tot zich nam duurde nog wel even. “Het kwam onverwachts. Op een donkere avond toen ik op mijn brommertje door de polder reed van Holysloot naar Zunderdorp. Ik stroomde plotseling vol met een enorm geluksgevoel, dat dagen bij me bleef.” Met zijn volwassenendoop, baptisten kennen geen kinderdoop, heeft hij gewacht tot zijn ouders, die hem al als baby lieten dopen, waren overleden. “Dat vond ik toch te confronterend voor hen.” Bens verhaal komt recht uit zijn hart en raakt ons.

De 6 mooiste kerken

  1. Jeruzalemkerk, de mooiste van de drie Amsterdamse Schoolkerken is elke dag ’s middag van binnen te bewonderen. Ook de andere Amsterdamse Schoolkerken, Nassaukerk en Bethelkerk, zijn aanraders
  2. Boomkerk, de enige neogotische kerk op onze tocht, vooral vanwege fraaie altaren en beelden die meekwamen van de gesloopte voorganger aan het Rokin.
  3. Taqwa Moskee, de mooiste moskee is fonkelnieuw en helemaal wit, net zoals de fraaie Pniëlkerk, nu in gebruik als theater.
  4. Sint Sharbel, de mooiste van de twee basilica kerken in Slotermeer. De Heilige Mis op zondag is oogverblindend kerktheater
  5. Kolenkit. Lang markeerde deze fraaie kerk in rood baksteen de overgang van de stad naar de Westelijke Tuinsteden. Nu is het baken verdwenen achter hoge kantoren
  6. Sint-Joseph. Deze dooskerk in grauw beton is een Rijksmonument. Niet zo zeer mooi maar vooral architectonisch bijzonder. Ooit gebruikt als klimhal, daarna opvang voor uitgeprocedeerde asielzoekers en nu een kinderspeelparadijs.

Manege in basilica-stijl?

Nog een fraai voorbeeld van moderne kerkenbouw is de even verderop gelegen Olijftak waar ooit doopsgezinden hun dienst hielden. De Olijftak werd de El Hijra, een Marokkaanse moskee. Het kruis verdween van de koperen toren. Als de verbouwing klaar is komt er een halve maan op te staan. De moskee wordt veel groter maar alles met respect voor het oorspronkelijke ontwerp. Je kunt in El Hijra ook naar de kapper. Dat weten we van onze eigen Marokkaanse buurtkapper. Soms gaat hij naar de ‘Olijftak’, maar een vaste moskee heeft hij niet. “Net hoe het uitkomt, een Marokkaanse of Turkse moskee het maakt me niet uit’. Alleen op vrijdag is het anders. Dan kiest hij voor de Marokkaanse moskee. “Daar spreekt een imam die mooi spreekt in mijn eigen taal.”

De Onze Lieve Vrouwe van Lourdes, het eindpunt van onze bedevaart, ligt verscholen in een wijkje met neo-traditionele architectuur, de Noorderhof. De buurt contrasteert in alles met het modernisme van de omringende Westelijke Tuinsteden. Van Eesteren zou zich in zijn graf omdraaien, walgend van de nauwe straatjes, kleine ramen, en de betonnen draagconstructies verborgen achter oer-Hollandse baksteen. Eigenlijk past de kerk uit 1957, een ontwerp van de grondlegger van de Delfste School, Grandpré Molière, goed bij het knusse dorp uit 1999. Net als Noordhof is de kerk gebouwd in een neo-stijl: de basilicastijl die teruggrijpt naar de eerste katholieke kerken. De drie even hoge beuken steken mooi af tegen de strakblauwe lucht.

We bellen aan bij de zijdeur van de kerk. Of we binnen mogen kijken, vragen aan een tengere man op leeftijd. Leuk wordt zijn rondleiding niet. Peter, onbetaald koster, gaat stoppen met zijn vrijwilligerswerk. De kerk gaat voorgoed dicht. Het aantal katholieken liep zo ver terug dat een volgende fusie onafwendbaar was. Met Kerst was er een laatste mis in kleine kring.  De hallenkerk met plaats voor meer dan 1000 gelovigen lijkt door die mededeling nog groter en leger dan hij al is.  Wie zullen de nieuwe gebruikers zijn?  We moeten aan de Sint Josephkerk denken die ooit in een klimhal veranderde. Deze gigantische ruimte zou volgens ons geschikt zijn om paarden rondjes te laten lopen. Peter zegt geen ja of nee, maar uit alles blijkt dat hij hier geen manege wil. “Maar een uitzinnige Surinaamse pinkstergemeente, zou je dat wat vinden”, plagen we. “Misschien, we zullen het zien”, zegt hij gelaten.  Samen met de priester naar de Pauluskerk verderop in Osdorp verhuizen doet hij niet. “Het is mooi geweest”, horen we hem denken.

Wandelwijzer

Onze pelgrimstocht langs 34 gebedsruimten ten westen van de Amsterdamse Jordaan is te volgen met een audio-wandeltour uit de serie Ongezien Amsterdam avontuurlijkwandelen.nl/audiotour-van-fatima-naar-lourdes-amsterdam. Deze tour informeert je onderweg over de historie van het gebouw, de aard van de religieuze gemeenschap en de openingstijden. Daarnaast zijn er foto’s uit het verleden en van het interieur. Natuurlijk zijn er ook links met livestreams van diensten tijdens de Corona sluiting.

onderwerp

Blog: Op bedevaart van Fatima naar Lourdes

Blog: Op bedevaart van Fatima naar Lourdes
foto
Ingang Fatimakerk aan Jacob Catskade
Ingang Fatimakerk aan Jacob Catskade
fred

Amsterdam heeft veel kerken. Die staan leeg, horen we u denken.  Of ze zijn gesloopt dan wel verbouwd tot appartementen. Toch zijn er veel meer kerkgebouwen waar nog gebeden wordt, dan een verstokte atheïst wil geloven. We gaan op bedevaart  van Fatima naar Lourdes en komen langs 27 gebedshuizen in Amsterdamse wijken Westerpark, Bos en Lommer en Slotermeer. Wat een diversiteit in geloofsbeleving en bouwstijlen. Een aanrader voor slow walking op de zondagochtend of de vrijdagmiddag.

Fatima ligt toch in Portugal, hoor ik u zeggen. Ja dat klopt; en Lourdes in de Franse Pyreneëen. Maar het zit zo. De Amsterdamse Onze-Lieve-Vrouwe van Lourdeskerk was gevestigd aan de Jacob Catskade, net buiten de Jordaan.  In 1957 verhuisde de pastoor zijn schapen achterna, die licht, lucht en ruimte zochten in de Westelijk Tuinsteden. Lourdes kwam in een gloednieuwe kerk aan de noordkant van de Sloterplas terecht. De kerk aan de Jacob Catskader ging over op de Portugeestalige kerkgemeenschap van Nuestra Senhora de Fatima. 

Ruim twintig jaar wonen wij in de Amsterdamse Staatsliedenbuurt. Regelmatig kwamen we op de Jacob Catskade langs een garagedeur met daarboven de tekst "Igreja Nossa Señora de Fatima". Een Portugese kerk in een oude garage dachten we dan, maar nooit  zijn we er binnengestapt om dat te checken. Begin 2020 was een van ons voor een burenklus om de hoek op 3 hoog achter. Daar zag hij uit het raam tot zijn verbazing een echte kerk. Verstopt op het binnenterrein. Zonder toren, dat wel. 

De Portugese kerkgemeenschap bleek zich te hebben gevestigd in het verlaten Onze-Lieve-Vrouw-van-Lourdeskapel. De kapel werd in 1919 ingewijd maar de gemeenschap verhuisde in 1957 naar een nieuw kerkgebouw in de buurt Noorderhof in Slotermeer. Tegenwoordig ligt deze bijzondere kerk naar ontwerp van Granpré Molière in geklemd tussen de retrohuizen van de architect Robert Kriek. Om ons verhaal nog ingewikkelder te maken,  is de naam van de Lourdesparochie, als gevolg van een fusie met twee andere katholieke parochies in Slotermeer, veranderd in de Kerk van het Nieuwe Verbond. Meer een naam voor een neo-religie dan voor een Roomse moederkerk. Per 1 januari 2021 wordt een volgende fusie afgerond. Alle katholieke kerken in Nieuw-West komen samen in de Vier Evangelisten Parochie, die opereert vanuit de Pauluskerk in Osdorp. Het kerkgebouw in de Noorderhof gaat  dicht of zelfs tegen de grond.

De roerige geschiedenis van de Onze-Lieve-Vrouw-van-Lourdeskerkgemeenschap in de tweede helft van de 20ste eeuw blijkt voor veel Amsterdamse kerken op te gaan. Door ontkerkelijking liepen Nederlandse gebedshuizen leeg, maar kwamen met de migranten een keur aan nieuwe geloofsgemeenschappen bij die allemaal een gebouw zochten.

In vijf etappes lopen we van Fatima naar Lourdes. En omdat we zo verrast waren, liepen we in een hele wijde bocht door Nieuw-West, de Baarsjes en Jordaan terug (7 etappes)

Wandelkaart

onderwerp

Nuestra Senhora de Fatima, Jacob Catskade, Amsterdam

Nuestra Senhora de Fatima, Jacob Catskade, Amsterdam
foto
OLV Lourdeskerk aan Jacob Catskade van boven uit zuid Foto: Stadsarchief Amsterdam
OLV Lourdeskerk aan Jacob Catskade van boven uit zuid Foto: Stadsarchief Amsterdam
fred

Op de Jacob Catskade 11 is het rolluik onder het bord met  "Igreja de Na. Sra. de Fátima" omhoog getrokken. "Dan zijn ze er, gewoon aanbellen", roept de besnorde monteur van Garage Chaoui ons toe. We drukken op de bel en gluren door een spleet naar binnen. Een lange gang met links een garderobe annex bar. In geen maanden gebruikt. Het blijft muisstil. Onze nieuwsgierigheid wordt deels gestild door de monteur. Hij opent zijn achterdeur naar zijn overwoekerde achtertuin. Het overdadige zonlicht filtert door de groene bladeren. "Zijn jullie een beetje lenig?", vraagt hij ons. Probleemloos wippen we over een gammel hek en komen op een groen binnenterrein. Wat een rust.

 

Er staat een hoge hal van baksteen met een flauwhellend pannendak. Bovenaan de kopse kant zit een groot rond raam. Aan de andere kant staat een wit, houten opbouw. Niet meer dan een aanzet van een toren. De kerk is net zo potdicht als de voordeur. Zelfs naar binnenkijken zit er niet in. Alle ramen zijn afgedekt. Er is een pleintje, het Kapelaan Kraakmanplein, waaraan nog een paar onbestemde ateliers liggen. In een hoek van de kerk staat een groen uitgeslagen Mariabeeld. "Heeft u ook gehoord of de kerk gaat sluiten?", vragen we een buurvrouw op een hoog. "Ik hoop van niet. Fijn om ze op zondag te horen zingen." In welke taal gezongen wordt, weet ze niet. 

foto
Image
Ingang Fatimakerk aan Jacob Catskade
Ingang Fatimakerk aan Jacob Catskade

Het is 5 juli, de eerste zondag sinds de Corona lock down. Kerken mogen weer zo veel gelovigen  ontvangen als mogelijk bij 1,5 meter afstand houden. Ik bel met Ivonni die de gastenlijst beheert. "Er heeft net iemand af gebeld, dus je bent welkom. Wel 10 minuten eerder komen hoor", lacht ze vriendelijk. Om tien voor elf ga ik eindelijk de voordeur door en kom in de lange gang. Aan het eind leiden twee treden  naar een cafe-achtige ruimte waar het al redelijk vol is. Een enkele man met mondkap en vooral veel vrouwen van jong tot oud. Ze komen van heinde en ver om hier met andere Portugees sprekenden de mis te kunnen vieren. Bepaald geen buurtkerk dus. Als de mis begint zitten er ongeveer 50 mensen mooi verspreid over de banken. Rechtsvoor zit een vrouw geknield voor het Maria-altaar. De twee rijen banken aan weerszijde van het middenpad hellen duidelijk naar elkaar toe. Een gitarist, tenorsaxofoon en twee zangeressen spelen een lied. Ivonni heet ons in het Portugees welkom en repeteert met ons de Coronamaatregelen. Een vrouwelijke akoliet steekt de kaarsen aan en dan komt Bernardo de Boer op, de priester die de Heilige Mis doet. Voor mij in onberispelijk Portugees. Midden in zijn preek valt één Nederlands woord: "zorgzaam". Het hart van de mis, die ik dankzij de universele opzet als oud-katholiek goed kan volgen, gaat in raptempo. De spanningsboog van de katholiek is de afgelopen vijftig jaar niet gewijzigd. Het valt me op dat de gelovigen naar binnen gekeerd zijn. Ieder op hun eigen manier.

foto
Image
Voorzichtig zingen in de Fatimakerk
Voorzichtig zingen in de Fatimakerk

De communie is wel heel anders dan in het oude normaal. De priester legt de hostie niet in de hand van de kerkganger. Ze liggen uitgestald op een dienblad. Omste beurt neemt iedereen er onder toeziend oog van Bernardo een hostie. Sommige mensen nemen hun mondkap alleen maar af om de hostie in hun mond te stoppen. Na de zegen van de priester en een instructie van Ivonni gaan de mensen naar het cafe. Daar ruikt het al lekker naar koffie en churrasco. De meeste eten hier. "Op die manier zijn er nog wat extra inkomsten om de kerk te onderhouden", zucht de priester met het grijze baardje. "We willen hier weg want de noodzakelijke verbouwingen gaan tonnen kosten. Die hebben we niet. Vorig jaar is de hele kerk bij een fikse regenbui ondergelopen."Wanneer ze naar de Boomkerk trekken, weet de priester niet. De verkoop van het gebouw loopt niet lekker omdat het gebouw een maatschappelijke bestemming heeft. Bernard heeft zijn hele priesterchap met Portugeestaligen gewerkt. Lang in Brazilië waar hij menige kerk heeft gebouwd, later in het Oude Westen van Rotterdam in de grote Kaapverdiaanse gemeenschap en nu dus in de Amsterdamse Fatima.

foto
Image
Hellende kerkbanken in de Fatimakerk
Hellende kerkbanken in de Fatimakerk
onderwerp

Etappe 1 Staatslieden- en Frederik Hendrikbuurt

Etappe 1 Staatslieden- en Frederik Hendrikbuurt
foto
Nassaukerk
Nassaukerk
fred

De Nassaukerk op de Wittenkade is een fraaie #Amsterdamseschool pareltje uit 1926 van de  architect Krijgsman. Fraai zijn de wybertjespatronen van baksteen en koperen toren. Dat de kerk van binnen voor een gereformeerde kerk behoorlijk rijkelijk is versierd met ornamenten, schijnt de katholieke achtergrond van de architect te verraden. Aanvankelijk kerkte hier de Gereformeerden. De dominee had bovendien de schippers onder zijn hoede. Nu zit er een gemengde kerkgemeenschap die midden in de buurt wil staan. Naast de wekelijkse dienst, die nu alleen via een live steam te volgen is, is het de thuisbasis van vrijwilligersorganisatie Kerk en Buurt. In het souterrain drijven zij een levendige kringloopwinkel en coördineren ze de inzet van burenhulp. Verder organiseren zij onder meer een inloop voor daklozen in de naastgelegen Schakel en de verstrekking van goedkope maaltijden in eethuis Filah.

foto
Image
Interieur Nassaukerk
Interieur Nassaukerk

Langs de Fatimakerk lopen we over de Jacob Catskade naar de hoek van de Eerste Kostverlorenkade en de Fagelstraat. De onderste verdieping is veel hoger dan de andere. In 1905 werd dit gebouwd als een gebedsruimte voor het Apostolisch Genootschap gebouwd. Nu  komen de Jehovah Getuigen er samen op donderdagen en zaterdagen. Een echte wereldgodienst; er zijn bijeenkomsten in het Portugees, Nederlands en Chinees. Ook hier komen we vaak langs en missen al reuring die hier zeker moet zijn in het oude normaal. Nu is het er stil. Niemand die ons meer kan vertellen.

Voor de deur van  de Koninkrijkszaal passeert mijn Marrokaanse bakker Muzemauw op weg naar huis voor een welverdiend middagdutje. "We zijn op weg naar jouw moskee", zeggen we. "Die wordt nu verbouwd omdat hij dicht is voor de Corona. Wordt heel mooi, buurman", lacht hij vriendelijk. We spreken af om samen de moskee te bezoeken als hij weer open mag.

foto
Image
Koninkrijkszaal Jehova Getuigen Fagelstraat
Koninkrijkszaal Jehova Getuigen Fagelstraat

De Sonat Moskee aan Frederik Hendrikstraat maakt sinds 1983 gebruik van de Hersteld Evangelische Elimkapel uit 1911. Na verzoening van de Herstelden met Evangelisch Lutherse kerk in 1952 kwam het gebouw leeg te staan. De Sonat is de tweede moskee van Amsterdam, de oudste staat aan de Weesperzijde. Net als andere moskeen waar we langs lopen, worden bespied door verschillende bewakingscamera's aan de gevel. Geen overbodige luxe. Voordeeltje voor ons is dat hier de deur opengaat. We groeten op afstand. Drie mannen zijn druk om een tussendeur te vervangen. De Corona heeft een ware verbouwwoede opgewekt, niet alleen thuis, maar ook in horeca en deze moskee.

foto
Image

Op het pleintje aan het begin van de Van Hallstraat zit mijn andere bakker Fahrid in het zonnetje te chatten. "Weet je dat hier vroeger een grote kerk stond?", vragen we hem. We laten een foto de Nederlands Hervormde Prinsessekerk zien die op deze plek tot 1983 stond. Afgebroken en vervangen door nieuwbouw met appartementen en gezondheidscentrum. "Hee Achmed, weet je wel dat Louis van Dijk vroeger boven jouw bakkerij woonde?", breekt een vitale buurtbewoner in ons gesprek. Hij is  ruim zeventig jaar geleden geboren en bleef zijn hele leven de buurt trouw. De bekende pianist, net een paar weken geleden overleden, was de zoon van de koster van de Prinsessekerk. Hij leerde als zevenjarig orgel spelen op het fraaie Steinmeyer-orgel van de kerk. Meer over de van Dijks en de Prinsessekerk. En het bijzondere verhaal hoe het orgel uiteindelijk in Luxemburg belandde.

foto
Image

De kerk werd op 4 april 1918 ingewijd in aanwezigheid van het koninklijk paar en prinses Juliana. De koningin had er mee ingestemd dat het godshuis Prinsessekerk werd gedoopt. Het schijnt een enerverend bezoek te zijn geweest. Aan het einde van de Grote Oorlog leed het volk in de hoofdstad honger. Dus riep het volk om brood toen de koets passeerde. Volgens sommigen is zelfs geprobeerd om het rijtuig om te kieperen. Hals over kop ontkwam de koninklijke familie. 

foto
Image
onderwerp

Etappe 2 Landlust en bedrijventerrein

Etappe 2 Landlust en bedrijventerrein
foto
Assembleia de Deus Sede em Amsterdam
Assembleia de Deus Sede em Amsterdam
fred

We lopen het bedrijventerrein tussen Staatsliedenbuurt en Landlust over. Geen kerken zou je verwachten. Dat klopt maar er zijn wel drie bedrijfshallen in gebruik als gebedsruimte. Goedkope vierkante meters en voldoende parkeerruimte. Dat laatste is belangrijk want de moderne kerkgenootschappen zijn geen buurtkerken. Ze trekken gelovigen uit de wijde omtrek. De Yan Chuen Church aan de van Slingenlandstraat is een thuishaven voor Chinezen. Hier is de Bijbel een bron van inspiratie zo blijkt uit de rij blauwe boeken in de halen met "Bijbel" op de rug. En God komt hier ook zelf op bezoek. Dat zegt althans een glaszetter op het aanpalende kantoor van Akuut Glashandel die we vragen wat er er bij de buren gebeurt. "Ga maar kijken naar het enorme gat in de zijmuur, daar is God naar binnengevlogen", lacht hij vrolijk. We gaan kijken naar het enorme oranje dekzeil aan de zijgevel. Mijn visboer, Alicante, weet beter. Daar hebben een tijd zweverige types in een bus gebivakeerd. Ze zijn toen ze in hoger sferen verkeerde even de verkeerde kant opgereden.

foto
Image
Yan Chuen still uit live stream
Yan Chuen still uit live stream 31/1/2021

Aan de andere kant van begraafplaats Vredenhof, waar een deel van de afgeknalde Amsterdamse penoze begraven ligt, vinden we op de Den Brielstraat twee Braziliaanse kerkgenootschappen. Naast de deur van de Pentecostal Deus É Amor hangt een briefje: "aub aanbellen". Een bel ontbreekt. Tussen de lammelen zien we een zaaltje vol de standaard horecastoelen. Op internet zien we videos van in Portugees zingen mannen en vrouwen. Verderop in de straat is de Amsterdamse vestiging van de Assembleia de Deus. Ze delen een bedrijfshal met Kesbeke Zuur.

foto
Image
Interieur Pinksterkerk Amor e Deus copyright IPDA
Interieur Pinksterkerk Amor e Deus copyright IPDA

In de bebouwing van Landlust komen we een echter kerk met torenspits tegen, de Boomkerk uit 1911. En nog wel van de moederkerk. Een echt complez: kerk, pastorie, school en waarschijnlijk vroeger ook nog een klooster. Het is oudste kerk op onze tocht waar nog steeds door hetzelfde geloof wordt beleden. Carlito, mijn Filipijnse schoonmaker, kwam hier regelmatig toen de Filipijnse gemeenschap in Amsterdam hier nog bijeenkwam. "Er staan enorme beelden van Josepf en Maria tegen de muur", weet hij zich nog goed te herinneren. Voor de ingang fietst een gesluierde vrouw met moderne bakfiets voorbij als wij de engelen boven de deur staan te bewonderen. "Mooi hé", roept ze ons toe. "Jullie moeten ook binnen kijken. Is ook mooi. Je kunt er aan de andere kant in." Dat blijkt nu niet mogelijk.

foto
Image
Fraaie hekken ingang Boomkerk
Fraaie hekken ingang Boomkerk
onderwerp

Etappe 3 Sloterdijk, Bos en Lommer en Mercatorbuurt

Etappe 3 Sloterdijk, Bos en Lommer en Mercatorbuurt
foto
fred

We lopen de Admiraal de Ruijterweg af naar het dorpje Sloterdijk. Daar ligt, ingeklemd tussen snelweg en kantoorgebouwen, een eilandje van echt oude huizen. De kleine Petruskerk ligt er middenin. Het is veruit de oudste kerk op onze tocht. De kerk uit 1479, verloor honderd jaar later, bij de Alteratie Van Amsterdam, het voorvoegsel Sint uit zijn naam en was bijna 400 jaar protestants. Nu kun je er alleen nog maar trouwen, kerkdiensten worden hier niet meer gehouden. Rond het kerkje liggen graven, de meeste behoorlijk oud. Nog steeds wordt er begraven onder het lommer van oude iepen. Van sommige fraaie graven zijn de namen weggeschuurd. Die zijn te koop voor een bijzondere beleving onder de zoden.

foto
Image

 Langs een rijtje bijzondere Amsterdamse Schoolwoningen en de Badr moskee, gevestigd in een oude school, lopen we Bos & Lommer weer in. Vanaf hier wandelen we door de naoorlogse stad. Gebouwd in de toen trendy architectuur van de Delftse School. De woningen langs de Sara Burgerhartstraat zijn een fraaie voorbeeld van. Om de vier trapportalen is een beeldengroep van beeldhouwer André Schaller aangebracht. Steeds een man en een vrouw. De vrouwen zijn allemaal stichtelijk bezig. Ze lezen een boek of verzorgen een kind. De mannen verstrooien zich met trompetspel of druiven snoepen.

foto
Image

De kerken uit de wederopbouwperiode waar we verder langs wandelen zijn meestal fraaie variaties op een doos. De eerste die we tegen komen is een oogverblindend wit. Prachtig geometrisch ramenpatronen doorbreken de strakheid van de witte betonplaten als de kruissteken in een tafellaken. Niet voor niets heet dit gebouw in de volksmond het Theelichtje. Het gebouw oogt als een moskee, maar werd in 1954 gebouwd als de Gereformeerde Pniëlkerk. Nu is het een levendig cultureel centrum. Het cafe-restaurant Mozaïek verkoopt aan de deur tijdens de Corona lock down Marrokaanse lunchboxen om mee te nemen. "Ik wordt heel blij van dit gebouw. Weten jullie dat dit vroeger een katholieke kerk was", vertelt de barvrouw met donkere krullen spontaan. "Ik kan me nog goed herinneren dat ik hier als kind ben geweest met mijn vader", vertelt Herman die ons vergezelt. "Wij kerkten in de Vrijzinning Hervormde Westerkerk, maar soms wilde de ouwe weleens een andere predikant of organist horen." Hier was de trekpleister het orgelspel van Rob van Dijk, de broer van pianist Louis. Koster van Dijk was bij de fusie met de Prinsessekerkgemeente meegekomen. "Deze kerk was dus protestants", weet Herman heel stellig. Thuis zoeken we het uit. Tot 2000 kwamen zowel gereformeerden als hervormenden bijeen al dan niet in samengevoegde vorm. Toen zelfs fusies van protestantse broederkerken niet meer hielpen om de kerk te vullen, kwamen de Servisch Orthodoxen hier nog een tijdje samen. Dus niet alleen Herman maar ook de barvrouw heeft gelijk.

 

foto
Image
Pniëlkerk in 1955 Foto: Stadsarchief Amsterdam
Pniëlkerk in 1955 Foto: Stadsarchief Amsterdam

Ook de Lutherse Augustanakerk uit 1957 is een doos. Niet van wit beton maar van grijsbruine baksteen. Aan de zijkant zit een enorm kruis tegen de muur. Afgezien van een kapel waar voorbijgangers een kaarsje kunnen branden en rustig contempleren, zijn hier geen gebedsdiensten meer. Voor de deur staat een man met zijn fiets geduldig op zijn vrouw te wachten. "Die is nog even wat spulletjes bij elkaar aan het zoeken", lacht ie vriendelijk. "Ja ik woon hier samen met 25 andere mensen. Jong en oud door elkaar. Allemaal met de intentie om voor elkaar te zorgen." De Lutherse diaconie, nog steeds eigenaar, selecteert de bewoners. Daarmee past de Augustanahof in een mooie Lutherse traditie: het hofje. Niet meer voor begijnen maar voor een doorsnede van de Amsterdamse bevolking.

foto
Image

We steken het bruisende Erasmuspark door om een andere dooskerk te bewonderen. Niet voor niets maken we een fikse omweg door de Mercatorbuurt. Op het rustige Jan Mayenplein, een steenworp verwijderd van de drukte van de Jan Evertsenstraat en Mercatorplein, staat een pronkjuweel van de baksteenarchitetcuur van de Amsterdamse School: de Jeruzalemkerk uit 1929. Het roodbruine bakstenen gebouw staat met zijn rug tegen de koppen van twee woningblokken. Ook Amsterdamse School en ook roodbruine baksteen. Mooi een geheel. Blij verrast zien we dat de deur open staat. "Iedereen is welkom voor een gesprek of gebed", staat er op een bord voor de deur. Predikant Richard Saly in spijkerbroek en met een t-vormig kruisje om zijn nek, heet ons welkom samen met de sleutelbewaarder, een zestiger met grijs getinte brillenglazen. De van oorsprong Nederlands Hervormde kerk is een echt Gesamtkunstwerk van de hand van Ferdinand Jantzen, die ook de tegenover gelegen school ontwierp.

foto
Image
Jeruzalemkerk 1929 Foto: Stadsarchief Amsterdam
Jeruzalemkerk 1929 Foto: Stadsarchief Amsterdam

In het sobere donkerbruine interieur trekken vooral de glas-in-loodramen, de lampen en het bijzondere orgel de aandacht. Het orgel bestaan uit twee helften aan weerzijde van het glas-in-loodraam boven het koor. Zoals alles hier, rechthoekig en symmetrisch. Alleen een recente met zorg aangebracht werk- en overlegplek voor de buurt op het linkerbalkon verstoort de symmetrie enigszins. "Het is best wel moeilijk om een levende kerk te zijn in zo'n mooi monument. We zouden best wel de harde klapstoeltjes willen vervangen. Dat kan niet nu het een Rijksmonument is", vertelt Richard, die ons ook trots de zaaltjes en kamers achterin de kerk laat zien. Allemaal even gaaf. Ik vraag hem welke ontwikkelingen hij in zijn gemeente ziet. "Dat de bevolking van de Baarsjes snel verjongd, zie ik ook terug in de samenstelling van de kerkgangers, maar ik ben nog geen jaar hier predikant", relativeert hij. Nee hij heeft hier niet gesoliciteerd, hij is beroepen. Dat is een beter basis, vindt hij. "Het grote verschil is dat de kerkenraad actief zelfs een andere predikant zoekt die past bij de opvattingen die leven binnen de gemeente. 

foto
Image

De volgende doos, de voormalige RK Sint-Josephkerk, is helemaal van grijs beton. De kloeke kerk naar een ontwerp van G.M.H. Holt werd in 1952 ingewijd en bijna veertig jaar later alweer verlaten. Na een klimhal en het onderkomen van een groep uitgeprocedeerde asielzoekers van We Are Here, zit er nu een kinderspeelparadijs in. De kerk is in de oude luister hersteld en aangewezen als Rijksmonument. Niet omdat het gebouw zo oogstrelend is, maar omdat het de eerste kerk van beton was.

foto
Image
onderwerp

Etappe 4 Van Opstandingskerk naar De Kandelaar

Etappe 4 Van Opstandingskerk naar De Kandelaar
foto
Kolenkit of Opstandingskerk
Kolenkit of Opstandingskerk
fred

Het grootste deel van mijn leven was de roodbakstenen Kolenkit die aangaf waar je de Ring over ging en de stad verliet. Voor mijn kinderen, opgegroeid in het centrum, is het ergste wat je kunt overkomen, wonen buiten de Ring. Daar wonen volgens hen de boeren, zoals overal buiten Amsterdam. Dat de Opstandingskerk, want dat is de officiële naam van de Kolenkit, vrijwel uit beeld is verdwenen, nu zo'n vijftien jaar geleden, heeft alles te maken met de populariteit van hun geboortestad.

Nu markeren de flats, die over de Ringweg zijn gebouwd, het moment dat het bruisende hart van de hoofdstad verlaat en de Ring over stak. Dat transformatieproces is nog steeds gaande. Heel wat problematische wederopbouwwoningen gaan tegen de vlakte en de nieuwbouw van veel meer koopwoningen verdrijft junks en eerste generatie migranten voor de opkomende middenklassen met een migratieachtergrond en andere gelukszoekers. Nieuwsgierig lopen we verder.

foto
Image
Kolenkit of Opstandingskerk
Kolenkit of Opstandingskerk

We zoeken de ingang van de Nederlands Hervormde Opstandigskerk uit 1956. De drie loodzware deuren onder de toren zijn potdicht. Waarschijnlijk een overblijfsel van de tijd dat de Kolenkitbuurt een van de gevaarlijkste buurten van Amsterdam was. Tegenwoordig moet je aan de zijkant naar binnen. Een smal trappetje gaat naar beneden want de kerk, een ontwerp van ir. Marius Duintjer, is een kerk met twee verdiepingen. De onderste verdieping biedt ruimte voor allerlei maatschappelijke activiteiten, boven is de gebedsruimte. Dat was destijds heel modern. Na de oorlog  wilde de kerk midden in de samenleving staan. Het ontwerp was in vergelijking met de dooskerken die we eerder zagen meer traditioneel. De uitgekiende langgerekte ramen, wat gedraaid, en de kolenkitvormige toren zijn weer heel modern. Het interieur, prachtig belicht door de lichtval, schijnt schitterend te zijn.

foto
Image

Tussen alle nieuwbouw in de Kolenkitbuurt is een Delftse Schoolwoningblok langs de Bos & Lommerweg behouden gebleven en vijf jaar geleden in oude luister hersteld. Of preciezer twee woningblokken, een aan het Jan van Schaffelaarplantsoen en de andere aan de Akbarstraat. Het door stedenbouwkundige Cornelis Van Eesteren in zijn Algemeen Uitbreidings Plan (AUP) gepropageerde open bouwblok is hier toegepast. Tussen de beide blokken ligt een gemeenschappelijke binnentuin die aan de kopse kanten zijn afgesloten met een hek en een muur. Toch willen we daar in. In de tuin ligt immers een kapel opgedragen aan Maria. "Hoe komen we in de kapel?", vragen we een bewoonster die over haar balkon hangt. "Daar mag je niet in, zelfs wij niet. Geen probleem want er valt toch niets te zien", zegt ze gedecideerd. Dan moeten we onze kerkenhonger stillen met het fraaie woningblok van architectenbureau Evers en Sarlemijn. Die waren katholiek en hadden, zo ging dat in die tijd, katholieke opdrachtgevers. Ze deden veel RK kerken en scholen, we komen er nog heel wat tegen. Ook deze opdrachtgever was van katholieke huize: woningbouwvereniging "Het Oosten". Bovenop de pilaren van de deurportalen staat een serie beeldhouwwerken met episodes uit het Oude en Nieuwe Testament. Wij lopen van de Kerststal naar de Herrijzenis.

foto
Image

We steken de straat over en lopen tussen de gloednieuwe elipsvormige flats door. De roomwitte gebouwen met veel glas zijn Rapshody in West gedoopt. Op het binnenterrein staat een als een moderne tegenhanger van de Mariakapel een glazen kas. Binnen staan jonge pompoen- en tomatenplantjes. Aan robuuste houten tafels zitten drie jonge vrouwen te praten. "Zijn jullie aan het bidden", vragen wij oneerbiedig. "Dit is een van de drie buurtkassen in de Kolenkitbuurt, waar buurtbewoners elkaar kunnen ontmoeten." Nieuwe bewoners zijn hier steeds meer. Achter de Akbarstraat is de afgelopen jaren fiks gesloopt en nieuw gebouwd. Het dictaat van licht, lucht en ruimte en het daarbij horende open bouwblok uit het AUP is losgelaten. Op de plek van vier rijen portiekflats zijn drie gesloten wooncarré's terug gekomen. De woonstraten zijn wat smaller geworden; de auto mag er niet meer in. Best wel aantrekkelijk al dat bruin gekleurd baksteen met het jonge groen. In het ontwerp van de gebouwen verwijzen de uitstekende lijsten rond ramen en deuren naar het Delftse Schoolverleden; niet meer van lichtgekleurd beton zoals bij de Delftse School maar in de zelfde bont gekleurd baksteen waar de gebouwen in zijn uitgevoerd. De fraaie reliefpatronen versterken de bonte kleuren van de baksteen. 

foto
Image

We lopen onder het spoorwegviaduct door Bos & Lommer uit en komen Slotermeer in terecht. Dat is het deel van de Westelijke Tuinsteden dat in de eerste jaren van de vijfiger jaren uit de grond werd gestampt om de naoorlogse woningnood te lenigen. Meteen links tussen het weelderige groen langs de spoorbaan zien we het meest geisoleerde huis van Amsterdam. In een waterpartij ligt een soort mini-uitvoering van Mont St-Michel. Kennelijk is de bewoner thuis. Door het kleine raampje zien we een lamp branden en een rode roeiboot ligt voor de deur. We slaan rechts af door de groenstrook en lopen tussen de spetterende graffiti op de pilaren van de spoorviaduct naar een bijzonder flatgebouw. Vanaf de Haarlemmerweg waren we altijd onder de indruk van het strakke gebouw met iets uitstekende kozijnen; rechthoeken fraai verdeeld in vierkanten. Nu we het gebouw, een creatie van een zoon van de beroemde Rietveld, kunnen aanraken, zien we dat de kozijnen niet van zwart staal zijn, maar van donker ongeschilderd tropisch hardhout. Naast de ingang hangt een bordje "Rijksmonument". Bij de toekkening van deze status is de gebruikswaarde voor de bewoners kennelijk niet zwaar meegewogen. De omvang van de balkonnetjes heeft duidelijk geleden onder de vormwil van Jan Rietveld. Je kunt er net een vuilnisbak kwijt.

foto
Image

We lopen door een buurt die zowel Klein Turkije als het Buitenmuseum van Eesteren wordt genoemd. Hier staan alle orginele woningblokken uit begin jaren vijftig nog overeind, zoals bedoeld door de beroemde stedenbouwkundige. Enkele jaren geleden is dit deel van het AUP als beschermd stadsgezicht aangewezen. De laagbouwstroken kunnen ons niet erg bekoren. De portiekflats langs de Burgemeester Fockstraat zijn veel oogstrelender met de aan de voorzijde geplaatste schoorstenen, de ingebouwde balkons, de vele raampjes in de portieken en de scheve schuurtjes . Maar dat is de buitenkant. De enorme variëteit waarmee de ingebouwde balkons naar de hand van de bewoners is gezet is minder strak. Daar hangt een net om de duiven te weren, hier  helemaal dichtgetimmerd met witte schrootjes. Overal hangen satellietschotels. Deze huizen worden vooral door mensen met een Turkse migrantenachtergrond bewoond. Dat blijkt als we later de bruizende Van de Vlugtlaan oplopen. Alles Turks wat hier de klok slaat: Hallal Fried Chicken, Bahklavapaleisen en kledingswinkels waar je lange, ruime jurken kunt kopen. Gezellig druk op straat.

Om de moskee te zien, moeten we een zijstraat in. Voor het gloednieuw bedrijfsgebouw waar de Mescid-I-Askamoskee gevestigd is, staan picknicktafels waar vriendelijke mannen van middelbare leeftijd de warme Ramadanmiddag met elkaar uit zitten. Heel gedisciplineerd op anderhalve meter van elkaar. Fotograferen vinden ze geen probleem. 

foto
Image

De laatste kerk van deze etappe is de Kandelaar. In 1964 gebouwd om de razendsnel groeiende Vrijgemaakt Gereformeerde Gemeente te huisvesten. Dat het snel moest, is wel een beetje te zien aan het gebouw. Evenals de Opstandingskerk langerekte ramen die scheef op de wand staan, maar veel minder subtiel uitgevoerd. Er konden 450 mensen in. Binnen tien jaar was de gemeente als zo ver gekrompen dat ze kerk moesten over doen aan het Leger des Heils. Zo snel ging ontkerkelijking in de jaren zestig. Het Leger weet zich met veel inzet voor alle bewoners van de buurt, probleemloos staande te houden.

We vragen een oudere dame of ze wel eens binnen is geweest. "Ja, dit lichtval is best wel mooi . Jammer genoeg is de toren niet meer verlicht", vertelt ze met weemoed in de stem. Tussen de vier betonnen palen, die bovenin samenkomen, scheen vroeger een lamp, die de kerk de naam de Kandelaar opleverde.

foto
Image
Mc Addickstraat Geuzenveld
Mc Addickstraat Geuzenveld

Etappe 5 Slotermeer

Etappe 5 Slotermeer
foto
Sint Sharbel voorheen Catherinakerk
Sint Sharbel voorheen Catherinakerk
Sint Sharbel voorheen Catherinakerk
Sint Sharbel voorheen Catherinakerk
Eerste steen Sint Sharbel voorheen Catherinakerk
Eerste steen Sint Sharbel voorheen Catherinakerk
fred

Sint-Sharbel is een Syrisch Orthodoxe kerkgemeenschap waarvan de ongeveer 400 leden kerken sinds 1993 in het complex van voormalige RK kerk Sint-Catherina. Best wel passend een orthodoxe geloofsgemeenschap in een kerk die met zijn drie beuken en laag pannendak oogt als een Vroeg-christelijke kerk in Italië. Heel andere koek dan de modernistische dooskerken die we tot nu toe vooral aandeden. Toch is de kerk nog geen 70 jaar oud. Architectenbureau Evers en Sarlemijn bouwde de kerk in de stijl van de Bossche School. De naam van architectuurstroming verwijst naar de plaats waar vlak na de oorlog een stoomcursus voor katholieke bouwmeester werd gegeven die voor de vervanging van de door oorlogsgeweld vernielde kerken moesten zorgen. Deze kerk is een mooi exemplaar van de Bossche School architectuur en staat niet voor niets op de gemeentelijke monumentenlijst.

Van haar riante balkon op drie hoog in een gloednieuw appartementencomplex, pal tegenover de kerk, heeft de bewoonster uitstekend zicht op de kerk. "Ik ben er niet meer binnen geweest sinds de orthodoxen er in getrokken zijn; daarvoor wel," bekent ze. Elke zondag hoort ze de grote klok in de lage toren slaan. "Vijf keer, nooit meer." Ze wijst naar de woning waar de pastoor met zijn kapelaans woonden. "Het was een echt katholiek bastion,"weet ze van vroeger. "Langs de Haarlemmerweg zit tegenwoordig een school voor blinden. Achter de kerk staan nog twee scholen: een katholieke basisschool en een Portugese school voor kinderen van 4 tot 18 jaar."

foto
Image
Floris van der Laakenstraat
Floris van der Laakenstraat

Verzetsvrouwen vergeten

In dit deel van Slotermeer staan de oorspronkelijke gebouwen van het Algemeen Uitbreidingsplan nog fier overeind. Het is aangewezen aan beschermd stadsgezicht. Op de Floris van der Laakenstraat zit een relaxte Surinamer in de voordeur van zijn twee kamer woning. Tot onze verbazing staan deze lage bejaardenwoningen op de gemeentelijke monumentenlijst. Afgezien van het aparte bakstenenverband van de bergingen die aan de voorkant van de woning zijn aangebouwd, is er weinig wat ons kan bekoren. Eddy vindt het een fijne woning. "Alleen voor mensen boven de 45", glimlacht hij. De grens voor seniorenwoningen daalt, terwijl de levensverwachting stijgt. "Je moet even om de hoek kijken." Daar hangt een kingsize-straatnaambord zoals in de hele buurt. De straten zijn genoemd naar mannen uit het verzet die in WO2 zijn vermoord door de bezetter. "Verzetsvrouwen hadden ze vergeten", grinnikte Eddy. "We mogen nu stemmen over nieuwe namen." Al eerder heeft de gemeente de vergeten verzetsvrouwen geëerd door de bruggen in de buurt naar hen te noemen.

foto
Image

Vliegend/Vogel

De El Hjira Moskee zit in de voormalige Gereformeerde Kerk De Olijftak die in 1965 gebouwd werd als Doopsgezinde kerk. Op een stompe hoek van het gebouw zit een vierkant van lichtere stenen. We vragen een passant, die zo te zien al wat langer in de buurt woont, wat daar gezeten heeft. "Ik zou het niet weten, sorry", loopt hij onverstoorbaar verder. Op een oude foto zien we dat hier een beeld van een soort vogel naar buiten heeft gestoken. Nu siert het sculptuur, Vliegend/Vogel van Wessel Couzijn, de gevel van de Doopsgezinde Kerk aan het Singel. Waarschijnlijk al verhuisd toen de dopers in 1969 wegtrokken. Pas heel kort verdwenen is het bijgebouw met een fraaie asymmetrische schoorsteen, Gesneuveld om de uitbreidingsplan van de drukke moskee mogelijk te maken. Op de bouwtekeningen zien we dat er dan ook een halve maan toegevoegd wordt aan het groen koperen torentje van de Olijftak.

foto
Image
Verdwenen glas-in-loodraam De Hoeksteen (foto: Stadsarchief Amsterdam)
Verdwenen glas-in-loodraam De Hoeksteen (foto: Stadsarchief Amsterdam)

Mandiep

De toren van de volgende kerk op onze tocht, de voormalige NH kerk de Hoeksteen naar een ontwerp van architect P. Zanstra, is zelfs helemaal verdwenen. Gesloopt rond 1980 wegens instortingsgevaar, maar  15 jaar oud. Mooi symbool van de snelle teloorgang van de christelijke kerken. Wel staat op  de luifel aan de voorgevel een groot expressionistisch betonreliëf van Dick Elffers te pronken. Tegenwoordig gaan de Baptisten van de Verbinding gemeenschap hier kopje onder. Voor de ingang hangt Saïd die graag een praatje maakt. Hij vindt het vermakelijk om te horen dat christen water over zich heen krijgen als ze geboren zijn. "Bij ons wordt er gezongen en gaat het mes langs de piemel", vertelt zijn buur op de bank met pretogen. Of hij ooit binnen een mandiep vat of bad heeft gezien, waarin de baptisten gedoopt worden, vragen we hem. Nee, maar hij zal het vragen aan zijn vriend die hier schoonmaakt. 

foto
Image
De Oase De Bron Slotermeer
De Oase De Bron Slotermeer

Fietsketting

De Oase, even verderop, het wemelt hier echt van de kerken, heeft een koperen klok aan de muur. Twee jongeren draaien een joint voor de deur. Of ze weleens de kerkklokken horen luiden? Nee nooit. Samen fantaseren we dat de fietsketting die naar binnen gaat, in verbinding staat met een fiets waar de koster op trapt om de klokken te luiden. Hierbinnen huist volgens de eigentijdse website "een eigentijdse en multiculturele kerk met een hart voor God en Amsterdam Nieuw-West". De bijbelteksten die achter het glas hangen, klinken nog steeds zo bedreigend als vroeger. Snel lopen we verder op zoek naar een verlichtere kerkgemeenschap.

foto
Image
De Verfpot
De Verfpot

Buurtkeuken

Recht tegenover de Kleine Verfdoos, een fraai stukje wederopbouwarchitectuur, kerkt de Evangelische Ambonezengemeenschap kerkt sinds 1993 in Gunung Batu kerk. We kijken naar de klok langs de deur die niet open gaat. De meest verrassende kerkvondst doen we langs de lange Lodewijk van Deysselstraat. In de bijzondere winkels onder hoog oplopende schuine daken zitten allerlei buurtvoorzieningen; allemaal met grote gele letters getooid. Onder letters Buurtkeuken staat Rene de Cock in een poloshirt met blauwbruin bloemetjesmotief een beetje bij te komen van het rondbrengen van tientallen soeppakketten aan buurtbewoners. De oud-aardrijkskunde leraar blijkt de predikant van een pinkstergemeenschap die zich New Life West noemen. Dertien jaar geleden opgericht om een andere groep gelovigen te bedienen. Ze komen in de Buurtkeuken niet alleen bijeen om te eten te maken en op te eten maar ook voor hun gebedsdiensten. Maximaal 25 kerkgangers kunnen er in. Lekker intiem. Hier komen we zeker nog eens terug. Niet om de wonderen van de inspiratie van de Heilige Geest te zien, maar om de mensen te leren kennen die daar wel voor open staan. Of zou er toch meer tussen hemel en aarde zijn?

foto
Image
New Life West in Slotermeer
New Life West in Slotermeer

Onze Lieve Vrouwe van Lourdeskerk - Kerk van het Nieuwe Verbond

Onze Lieve Vrouwe van Lourdeskerk - Kerk van het Nieuwe Verbond
foto
Voormalige OLV Lourdeskerk thans Kerk van het Nieuwe Verbond
Voormalige OLV Lourdeskerk thans Kerk van het Nieuwe Verbond
fred

De zondag na ons bezoek aan de Fatima kerk fietsen we naar de Noorderhof van de Sloterplas. Het knusse wijkje met neo-traditionele architectuur contrasteert in alles met de strakheid van het modernisme in de Westelijk tuinsteden. Eigenlijk past de voormalige OLV van Lourdeskerk uit 1957, net als de Catherinakerk en de Mariakapel een ontwerp van Evers en Sarlemijn en hun leermeester Grandpré Moliére, goed bij het knusse dorp uit 1999. Ook gebouwd in een neo-stijl, de basilicastijl die terug grijpt naar de eerste katholieke kerken. Toch zou Rob Krier, de ontwerper van het wijkje, er liever een fikse toren bij hebben gebouwd. De kerk is vooral breed. Gewoon drie baksteen schuren met een laag zadeldak aan elkaar geplakt. Het hoogste punt is het griekse kruis op de nok van de middenbeuk.

Door de petrolblauwe deur onder het kruis gaan we naar binnen. "Reserveren is niet nodig", had pater Andy, de pastoor door de telefoon gezegd. De kerk oogt bij binnenkomst enorm groot. "Ooit konden hier 1000 gelovigen tegelijk in, maar na de verplaatsing van het altaar naar het midden van de kerk zijn er nog maar 350 plaatsen over", vertelt een rijzige zestiger. Hij blijkt lid van het kerkbestuur. "Nu zijn er veel minder plekken vanwege de Coronarichtlijnen." Overal in de kerk zijn roodwitte linten gespannen om looplijnen te scheppen en anderhalve meter afstand te kunnen houden. "Ik verwacht zo'n 30-40 mensen", gaat hij verder. Dat blijkt een goede inschatting.  

De kerk heet sinds de fusie van de drie katholiek parochies in Slotermeer (Catherina, OLV Zevens Smarten en OLV Lourdes) de Kerk van het Nieuwe Verbond. Ook het Nieuwe Verbond staat voor grote veranderingen nu ze is gefuseerd met de parochies van Osdorp, Sloten en Slotervaart. De kerk gaat dicht en de toekomst van het gebouw en parochianen is onzeker. "Voor mij is die Pauluskerk gewoon te ver weg", vertelt me een vrouw. Een man uit Osdorp denkt dat hij zich meer zal thuis voelen in de Halfwegse parochie. En hoe het met dit bijzondere kerkgebouw verder gaat? God zal het weten.

Etappe 6 Geuzenveld

Etappe 6 Geuzenveld fred

 

Net buiten de geurcirkel van de beste haringtent van Nieuw-West, Visspeciaalzaak Molenaar, staat een onopvallend gebouwtje aan de brede Burgemeester Roëllstraat. De enige jeu is een soort dakkapel met een muntgroen schot boven de donkergroene toegangsdeur. Op dat schot staat "Nieuw Apostolisch Zendingskerk". Een snelle check van Wikipedia leert dat daar eigenlijk nog II achter hoort. In 1969 heeft deze gemeente zich afgesplitst van de kerk met die naam. De Amsterdamse gemeente van 32 zielen is een van de tien Nederlandse NAZKII gemeenten. Dat ze niet groot zijn, weten ze heel goed. Op hun website introduceren ze zich met: "We zijn in het zo verdeelde kerkelijk landschap een kleine groepering, zodat u ons waarschijnlijk niet kent." Toch willen ze alle mensen samenbrengen in één kerk ter voorbereiding op de wederkomst van God. En de tijd dringt, want de terugkeer zal niet lang op zich laten wachten. Hartverwarmend dit idealisme. Maar die ene kerk schiet nog niet erg op. De familie van Apostolische kerken die rond 1800 in Engeland ontstond, is alleen maar verder opgesplitst. In Amsterdam zijn zo'n tien gemeenten die zich Apostolisch noemen. Bijna veertig gebouwen in de stad hebben korter of langer als Apostolisch gebedshuis gefungeerd. Een daar van zijn we al aan het begin tegen gekomen: de Koninkrijkszaal aan de Fagelstraat. 

 

Van klein maar levend komen we bij eens groot maar nu dood. Net als de andere roomskatholieke  basiliekkerk die we passeerde, de Sint-Catherina, is de Onze Lieve Vrouw van Zeven Smarten een groot complex met bijbehorende scholen en een klooster. De kerk is in 1960 ingewijd en 33 jaar later te leeg om verder te gaan. Het klooster van de Paters Kruisheren is toen verbouwd tot appartementen. Sinds 2016 vangt HVO-Querido er daklozen op en bieden ze 30 mensen met psychiatrische problemen onder dak. Twee medewerkers gaan door de poort. Nieuwsgierig kijken we naar binnen. "Kennen jullie de kerk van vroeger?", vragen ze. Er wordt vaker aangebeld door oud-buurtbewoners op sentimental journey. We bekennen dat we  nooit binnen zijn geweest en graag een keer terug komen als het virus is bedwongen. "Dat zou ik maar niet doen", klinkt het weinig uitnodigend. Aan de achterkant staat een bijzondere golvende muur met een fraaie nis waar jongeren heerlijk kunnen hangen. Over de muur kijken we zo de kerk in, grote ramen in het dak om de duisternis te verdrijven.

 

De volgende Wederopbouwkerk waren we bijna voorbij gelopen. Langs de doctor H Colijnstraat staat een kantoorgebouw met vier verdiepingen. De eigele gevelpanelen knallen je tegemoet. Met grote letters staat Erdem boven de ingang. Alleen de bakstenen zijwanden en het betonnen ingangsportaal verraden de oorsprong van het gebouw. We lopen om het gebouw heen. De beide zijwanden bestaan voornamelijk uit een grote glaswand met betonskelet; aan de achterzijde bakstenen in een vierkant verband gemetsteld. De vele bewakingscamera's hebben al verklapt dat hier een moskee moet zitten. Binnen komen we de imam tegen, die voorbereidingen treft om met kleine groepjes weer bijeen te komen. De moskee Erdem zit al jaren in de voormalige Gereformeerde Sionskerk van architect C. van der Bom. Opgeleverd in 1957, in 2006 verlaten en omgezet in Turks dienstencentrum met moskee. Jammer dat er zo ingrijpend is verbouwd en aangebouwd. De karakteristieke toren is niet alleen zijn kruis kwijt, maar ook deels in de eigele opbouw "gezakt".

 
 

Ook de volgende gebedsruimte op onze route is een moskee: El Ishane op de Mendes da Costahof. Hier komen geen mensen met Turkse achtergrond maar Nederlanders met een Marrokaanse voorgeschiedenis. Het is een gloednieuw gebouw met fraaie gele baksteen, prachtige groen en blauwe accenten en fraaie schermen voor de ramen. Het gebouw zou zo in een marrokaanse kasbah kunnen staan. Ook grijpt  Architect Gerard Rijnsdorp terug naar de Wederopbouwarchitectuur. De gele baksteen verwijst naar Dudoks gemeentehuis in Hilversum. Thuis checken we of hier een kerk is gesloopt, maar Google Earth laat zien dat hier twee rijtjes laagbouw stonden; een soort bedrijfsruimtes. 

 

Helemaal achterin Geuzenveld wordt de sfeer dorps. Treurige rijtjes eensgezinswoningen staan afwisselend met rijtjes wit geschilderde bejaardenwoninkjes rond groene hofjes met lommerrijke bomen. De witte rijtjes schijnen een van de laatste ontwerpen van de grote architect Dudok te zijn. Hij doopte ze "boerderijwoningen"  We zijn er niet van onder de indruk. Daarbij komt nog dat de straten hier de namen van de grootste Nederlandse bouwmeesters van de afgelopen 150 jaar dragen. Onbegrijpelijk dat naam van Michiel de Klerk, de man die ons de meesterlijkste baksteen kunstwerken van de Amsterdamse School heeft geschonken, juist de meest treurige hof is toebedeeld. De Bazel, Berlage en Pierre Cuypers hebben het iets beter getroffen me de Dudokboerderijtjes. Ze hebben gewoon de pech dat ze geëerd werden in de Wederopbouwperiode waarin razendsnel met beperkte financiele middelen woningen uit de rond gestampt moesten worden.

 

Ook de dictatoriale zwemtrainster Ma Braun die haar dochter in 1928 en in 1936 de Rotterdamse Rie Mastenbroek naar gouden zwemmedaille dreef, is er bekaaid afgekomen bij de Straatnamemcommissie van Amsterdam. Haar pad loopt van Geuzenveld naar Osdorp langs een restant veenweidegebied, de Osdorperbinnenpolder. Je kunt even lekker ver weg kijken. We passeren een molen en even later een woonwagenkampje. Er staan heel wat joekels van woonwagens waar geen wiel meer onder lijkt te zitten. De eerste, van witte kuntstofplanken, draagt een kruisje. "God heeft U lief", staat er op de voorgevel van het kerkje dat Klein-Jerusalem is gedoopt. De Woonwagenzending die hier de diensten leidt behoort to de stroming van pinkstergemeenten. We gluren door de gesloten voordeur. Plafond en muren zijn bekleed met witte draperiëen. Aan de muur hangt een oproep om de zigeuners in Roemenië te steunen. Bewoners laten zich niet buiten zien. Op naar Osdorp.

Etappe 7 Osdorp Oost en Noord

Etappe 7 Osdorp Oost en Noord fred

In Osdorp wemelt het vooral van de moskeëen. Er is natuurlijk maar één islam maar de diversiteit aan gebedshuizen is enorm. In Nederland speelt daarbij vooral de hand van het moederland een belangrijke rol. Turkse moskeëen hebben altijd de Turkse en Nederlandse vlag voor de deur, bij Marrokaanse ontbreken die. Wat verder de diversiteit bepaald (behoudend of liberaal; sjietisch of soenitisch) hopen we te ontdekken in Osdorp, maar nu ze nog behoorlijk dicht zijn zal dat wel moeilijk zijn.

 

Bij de eerste moskee, de Turkse Süleymaniye moskee, is het na 1 juni al weer gezellig. Aan de tafels in de tuin zit een tiental oudere mannen. Bovendien wordt er flink gesloopt. Aan de muur hangen de tekeningen, die laten zien dat het gebedshuis zeker eens zo groot moet worden. Een gesprek met de mannen verloopt stroef omdat er maar een Nederlands spreekt. "Ja dit is een kerk geweest", weet hij te vertellen. "De twee minaretjes zijn nieuw." In de nieuwbouwplannen blijft dat zo. Tot begin jaren negentig kerkte hier de Gemeente van Christus. Toen was het een onoogelijk rechthoekig gebouw zonder toren. De plek waar de naam van de kerk geschreven stonden is nog steeds een zwarte vlek op de lichtgele bakstenen. Daarna was het kort een sportschool, waarna in 1995 de minaretten verschenen.

 

Om de hoek op Vrijburg zijn ook nieuwbouwplannen. Hier bij moskee Faried-Ul-Islam geen gezelligheid voor de deur. Het hek zit potdicht en het plein voor de ingang van een glimmend bedrijfsgebouw is leeg. Hun webpagina is heel wat toegankelijker want hier is niet Turks maar Nederlands de voertaal. Je kunt er doneren voor de verbouwing, maar wat deze moskee anders maakt dan de anderen wordt niet duidelijk. Voor het geld komt er een minaret en koepel bij in Osdorp.

 

Ha daar staat weer eens een ouderwetse kerktoren. Het witte beton steek omhoog met kruis en klokken erbij. Maar oei, ook dit gebouw is in tijdelijk beheer van de Zwerfkei. We zijn ze al heel wat oranje affiches tegen gekomen het afgelopen uur. Meestal een aankondiging van sloop en nieuwbouw. Of de sloopkogel ook door deze RK Lucas kerk uit 1965 gaat is niet duidelijk. De schepping van architect Th. Nix, veel lichtgele baksteen en glas, is wel aangewezen als gemeentelijk monument.  Misschien dat het helpt. Binnen was de kerk vernieuwend. De banken staan niet meer achter elkaar, maar in drie blokken geschaard rondom het altaar. De nieuwe eigenaar Soka Gakkai is een Japans-boedistische stroming met 12 miljoen leden wereldwijd. SoKa betekent waarde creëren en Gakkai vereniging. De leden geloven dat "werkelijk geluk een diepe vreugde is die je ervaart als je in staat bent om onder alle omstandigheden waarde te creëren en nooit op te geven." Mooie uitdaging voor de vereniging om dit vervallen gebouw dat nogal te lijden had onder inbraken, haar oude waardigheid terug te geven. 

 
  

Tussen het groen van de weelderige straatbomen van de Saaftingestraat prikt een betonnen heipaal omhoog. Op 18 oktober 1960 sloeg minister van Aartsen hier de 100.00ste paal het opgespoten land van de Westelijke Tuinsteden in. Daar was maar 9 jaar voor nodig. Zo snel werd er toen gebouwd. Tussen het lover zien we ook drie koepels van een gebedshuis. Niet weer een moskee blijkt als we dichterbij komen. Op de koepels geen halve maan maar iets wat op een euro-teken met iets er aan lijkt. Vanuit het raam boven de ingang kijken twee bontgekleurde poppen ons aan. Moeilijk om te zien in het het felle licht en door het spiegelende gras. Door het zand van de wegopbreking schiet een mountainbike met een hippie voorbij. "Dit is een hindoestaanse tempel", vertelt hij. "Soms is het heel druk, vooral als er weer zo'n schitterende bruiloft is."

Het gebedshuis uit 2000 heet Radha Krishna Mandir. Mandit is Hindoestaans voor tempel. In Nederland wonen ongeveer 75000 Hindoestanen, voornamelijk afkomstig uit Suriname en India. Een van de richtingen binnen het hindoeisme is Sanatan Dharm waar toe deze mandir behoort. Het is een van de acht tempels in Nederland. De helft daarvan staan in Den Haag. Deze Amsterdamse geloofsgemeenschap heeft een kleine duidenzd actieve leden.

 

We maken een omweg over het bedrijventerrein Akerpoort aan de Ookmeerweg, waar in een heel sjofel bedrijfsgebouw naast de Extra beveiligde rechtbank van Amsterdam de Lifehouse gemeente bij elkaar komt. De bovenverdieping is dicht getimmerd maar de voordeur staat open. In het donker komen we bij een dubbele deur die potdicht zit, zoals meestal in deze Coronatijden. De website is wel goed toegankelijk. We blijken met een familiebedrijf van doen te hebben. Deze Indonesisch-Nederlandstalige gemeenschap, die is aangesloten bij de Verenigde Pinkster- en Evangeliegemeenten in Nederland, is 1994 opgericht door John Tan en zijn vrouw Atie nadat ze Indonesië een visioen van God hebben gekregen. Een paar jaar geleden hebben ze het stokje overgedragen aan hun zoon Timothy  en zijn vrouw Claudia Tan-Styns. Zij zijn van plan om deze gemeente eerst gezond te laten worden. De buitenkant van het gebouw laat wel zien dat die klus nog niet is geklaard.

We gaan weer een woonwijk in richting de Waterschapstraat. Daar wordt de Arrabitha Al-Islamia moskee flink verbouwd. Er heerst echt een moskeebouwwoede in Osdorp. In 1970 was dit een gymzaal. Vanaf wanneer dit gebouw in gebruik kwam als moskee is niet goed terug te halen. Pas tegen 1980 ontstonden de eerste moskeëen in Amsterdam. Dit gebouw droeg tot 1990 de naam Essalam Moskee. Op een foto uit 2002 is duidelijk de contour van de gymzaal terug te zien waarvoor een stuk is aangebouwd, inclusief toren. Nu is de verbouwing aan de gang , waarbij opmerkelijk de minaret gaat verdwijnen. Zo het een kwestie van geld zijn, zoals vroger bij chistelijke kerken ook wel gebeurde. Vandaag was slechts 43% van het benodigde geld bijelkaar gebracht.

 

In een roestbruine doos onder groen lover houden de Jehova's Getuigen zich schuil. Het blauwe logo jw.org doet het goed tegen het roestbruin. Of deze fraai vormgegeven bunker van zogenoemd cortenstaal bedoeld is om dieven of pottenkijkers buiten te houden is niet duidelijk. Het schijnt dat cortenstaal eigenlijk niet gebruikt kan worden voor wanden omdat ze op den duur doorroesten. Voor Jehova's waarschijnlijk geen probleem want zze zijn overtuigd dat het einde der tijden nabij is. Alleen zij, met het enige juiste geloof, zullen worden gered.

Op een steenworp afstand is een Turkse moslimgemeenschap in een oude school aan de Osdorperweg getrokken. Aan de trekken van de Amsterdamse School valt af te leiden dat het gebouw ruim 90 jaar oud is. Vreemd genoeg gebouwd op een dam midden in een brede vaart die dwars door Osdorp loopt. Het fraaie gebouw wordt door lelijke bouwmarktschuttingen uit het oog ontrokken. Op het schoolplein zitten weer mannen aan pikniktafels thee te drinken tot de moskee open gaat. Tot nu toe alleen bij Turkse moskeëen. Mijn kapper uit Marokko bevestigt wat ik gezien heb tijdens de eerste knipbeurt na de lockdown. Volgens hem zijn de Turkse moskeën beter georganiseerd. In elke moskee is een theehuis.  "Komen hier alleen mensen met een Turkse achtergrond?", vraag ik een vriendelijk jongeman met zwarte snor. "Nee, iedereen is hier welkom voor zijn gebed", zegt hij met een uitnodigende lach.

Etappe 8 Osdorp Midden

Etappe 8 Osdorp Midden
foto
De Uitweg in 1971 Foto: Stadsarchief Amsterdam
De Uitweg in 1971 Foto: Stadsarchief Amsterdam
fred

We komen op onze wandeling bij het 40ste gebedshuis. Aan de Tussenmeer staat een onooglijk appartementengebouw met winkelplint die in 1991 de plek van een wederopbouwkerk innam.  Hier stond de Nederlands Hervormde kerk de Uitweg die in 1964 geopend werd. De fusie met de Gereformeerden van de Opgang, iets verderop, betekende het einde. Opmerkelijk is dat dit pas de tweede kerk op onze tocht is, die gesloopt is. De eerste was de Prinsesskerk in de Staatsliedenbuurt. Ook Nederlands Hervormd. Ook hier gedoe rond het orgel, na de sloop ging het naar de Noorderkerk in het Centrum. Nu staat het in de nieuwbouw van de Opgang, even verder op.

foto
Image

Een moskee is een moskee

El Mouahidine is een kleine Marokkaanse moskee. Mijn groenteboer en kapper leggen uit hoe het zit met al die verschillende moskeeën in Osdorp. Er zijn Turkse, Marokkaanse, Egyptische en Indonesische moskeeën. Hier zijn er zelfs 3 Marokkaanse gebedshuizen binnen een straal van 800 meter. "Die zijn ook wel nodig, want ze zijn klein en er wonen hier veel moslims," Hoor ik terwijl mijn lange Corona-manen gekortwiekt worden. Verder blijkt het fijn dat er een dicht netwerk van gebedsruimten is. Goede mohammedanen horen meerdere keren per dag te bidden. Dan is het fijn dat je snel de  moskee om de hoek kan binnen wippen. Dan gaat een Turk gewoon naar een Marokkaanse moskee. "Op vrijdag is het anders," vertelt Mustafa. "Dan wil je de imam kunnen verstaan. Dan ga ik naar een Turkse moskee en mijn Arabisch sprekende broeders naar een Marokkaanse."

foto
Image

De Opgang

De Hervormden van de Uitweg verlieten hun kerk en gingen samen met de Gereformeerden van De Opgang iets je verderop aan Tussenmeer. Die kerk uit 1964 hield het 25 jaar langer stand. In 2008 is de kerk vervangen door een multifunctioneel gebouw, waar heel wat mensen wonen, kinderen worden opgevangen en naast de PKN kerk ook nog de Braziliaanse Congregação Cristã na Holanda te kerken. We kijken door de ramen. In de gebedsruimte staan de stoelen wijd uit elkaar om voldoende afstand te kunnen houden tijdens de dienst. Je komt alleen binnen als je jezelf een dag van te voren hebt aangemeld.

foto
Image

Euromoslim

Hoe divers het moskeeaanbod in Osdorp is, blijkt pas goed op de Ekingenstraat. Onopvallend onder een paar nieuwe flats zitten er twee naast elkaar Masjid Euromoslim en Dar el Huda. Euromoslim blijkt in de jaren zeventig opgericht door Indonesische studenten die toen ze kinderen kregen aan "goed islamitisch onderwijs" en een eigen moskee. In 2005 wisten zij dit met eigen middelen te realiseren. Dat hier een hechte gemeenschap bijelkaar komt blijkt uit de aankondig van een gemeenschappelijk bezoek aan Eurodisney.

foto
Image

Pools

De laatste stop aan deze etappe is de Roomskatholieke Sint Pauluskerk. Een kerk met veel beton en baksteen oogt gedrongen en gesloten. Fraai is de toren: een betonnen poort waarin een groot kruis en een kerkklok zijn te zien. Het ontwerp van architect Jos van Leeuwen werd in 1967 ingewijd. Binnen heeft de kerk een voorruimte waar niet religieuze bijeenkomsten worden gehouden. Oorspronkelijk bood de kerkzaal plaats aan 1000 bezoekers.  Nadat de opstelling veranderde kunnen er nog 680 gelovigen plaatsnemen. Boven het altaar, in het tentdak, zit een lichtkoepel, die voor een bijzondere lichtval zorgt. De kerk is nu in gebruik bij de fusieparochie De Vier Evangelisten. In 2008 kwam daar de Poolse Missie parochie van de Heilige Geest bij. Hun missen zijn in het Pools.

Etappe 10 Slotervaart-Noord

Etappe 10 Slotervaart-Noord fred

Etappe 11 Surinameplein naar Baarsjes

Etappe 11 Surinameplein naar Baarsjes fred

Etappe 12 Da Costabuurt & Jordaan

Etappe 12 Da Costabuurt & Jordaan fred