Een dagje op het eiland Middag

Een dagje op het eiland Middag
foto
fred
Paragraaf

Even ten noorden van de stad Groningen liggen de sporen van het eeuwenoude verleden van het voormalige eiland Middag nog harmonieus bij elkaar. We wandelen langs oude getijdengeulen en rivieren, wierden, dijken, boerenhoeven en kerkjes. Niet voor niets werd dit eiland aangewezen als één van de twintig nationale landschappen. Een verzameling om goed te bewaren. 

Meer foto's

In de beschutting van de stad Groningen zitten ze fier overeind; fietsers met zo’n stuur waar je helemaal mee voorover kunt buigen. Als we tegen de avond over Middag teruglopen naar de stad, komen we ze weer tegen. Hier, waar grote boerderijen en dorpjes als groene eilandjes in een zee van gras liggen, heeft de noordenwind vrij spel. Nu ploeteren de forenzende Ommelaanders voorover gebogen om zo snel mogelijk thuis te zijn.

Kievieten duikelen over ons hoofd door de lucht en scholeksters piet-pieteren er op los. Net als wij houden ze van dit weidse land. Toen in de zesde eeuw voor Christus hier mensen kwamen wonen was de horizon nog veel leger dan nu. Bomen kwamen er helemaal niet voor en het land verdween regelmatig onder het zeewater. Geen aantrekkelijk land om je te vestigen, zou je zeggen. Toch was de noordelijke kuststrook in het begin van de jaartelling één van de dichtstbevolkte streken van Nederland. Het overgrote deel van Nederland was namelijk een aaneenschakeling van zompige moerassen.  Hier was het relatief droog en door de regelmatige overstromingen zeer vruchtbaar.

foto
Image
Koepon

“In Amsterdam had je Autopon, hier hebben we Koepon. Die verkoopt geen auto’s maar de melk van bijna driehonderd koeien” zegt Jan Meijering van de Provincie Groningen. Hij wijst op een groep grote stallen langs een uitgestrekt gladgeschoren weiland. Het lijkt wel een bedrijventerrein met een stalwalm. “Koepon heeft hier heel wat sloten dichtgegooid. Zo kan een boer zijn land met wel een tiende vergroten. Tel uit je winst” Even verderop stopt hij bij een brede sloot die met een prachtig boog van ons wegloopt. “Dit is de drieduizend jaar oude loop van het Peizerdiep, een riviertje dat in Drenthe ontspringt en hierlangs naar de zee stroomde.” De hele dag komen we sloten tegen. Alleen de kaarsrechte Hollandse sloot ontbreekt. Ze zijn mooi gebogen, subtiel geknikt of gevorkt. Hier moet de natuur aan het werk zijn geweest. Ze zijn gevormd door het getij. In het hele nationale landschap ligt wel 800 kilometer van dergelijke bijzondere sloten. “Tien jaar geleden zagen we dat steeds meer sloten werden gedempt. Gelukkig hebben we toen afspraken kunnen maken met de boerenstand. Ze weten nu welke sloten wel en welke niet mogen worden dichtgegooid. Dat heeft goed gewerkt” zegt Jan trots.

Wierden

Op afstand zie je ze nauwelijks liggen, de licht glooiende groene heuveltjes in het o zo vlakke land. Het zijn opgehoogde woonplaatsen die hier wierden heten en in Friesland terpen worden genoemd. Al vrij snel nadat mensen op de kwelders kwamen wonen, zijn ze hun woonplaatsen gaan ophogen. De zeespiegel steeg waardoor het land vaker onder water stond. Oude schoolplaten hebben een heel ander beeld in mijn hoofd geprent: een steile heuvel met daarbovenop een bakstenen kerkje. De wierden hier zijn anders. Vaak ontbreekt ook een kerk of boerderij. De wierden liggen als een kralenketting langs de hogere oevers van de grootste oude waterlopen.

foto
Image
Terp van Ezinge
Terp van Ezinge
Van Giffen

Aan de voet van een steile heuvel waar het kerkje van Ezinge op staat, staan de verveloze lantarenpalen van de ijsbaan ordeloos op een rij in de lentezon. Het clubhuis ziet er vervallen uit. De plaatselijke ijsclub lijkt de hoop op ijs allang te hebben opgegeven. Dit vervallen schaatsparadijs ligt op een lage plek waar 150 jaar geleden de wierde van Ezinge is afgegraven. De heuvel is een schamel restant van de wierde. Het mengsel van grond, mest en afval waaruit de woonheuvels zijn opgebouwd bleek de ideale meststof voor boeren die het nog zonder kunstmest moesten doen. In korte tijd werden veel wierden afgegraven. De Groningse geleerde van Giffen zag dat er niet alleen mest maar ook scherven en potten te voorschijn kwamen en begon gericht te graven. Uiteindelijk haalden hij de restanten van boerderijen, graven en gebruiksvoorwerpen van de eerste bewoners van Middag te voorschijn. In het strakke interieur van het nabijgelegen museum Wierdenland staan ze prachtig uitgestald.

Waterkonijn

Een man op lieslaarzen met rubberhandschoenen tot aan zijn oksels loopt door de wei. Of ie een koe gaat helpen kalven, vragen we hem nieuwsgierig. “Nee dat is veel vroeg. Ik probeer het waterkonijn voor te zijn. Die heeft de lente in zijn kop” Hij voelt met zijn rubberen hand in een kooi die onder een hoopje riet in de sloot is verstopt. Hij zucht “Weer mis” en gaat naar zijn volgende val. Wij vragen ons af of die verbeten strijd hier wel nodig is. De dijken rond Middag zijn op sommige plekken weggezakt en ook de sluizen staan wijd open. De strijd tegen het water lijkt hier verleden tijd. Dat was vroeger wel anders. “Hier links was een brede zeearm die Middag scheidde van het andere eiland Humsterland. Kijk en daar verderop ligt de andere dijk” zegt Jan. Rond 1100 waren de beide eilanden bedijkt onder leiding van de Cisterciënzer monniken van Aduard. Vanaf toen zochten de mensen het op de eilanden alleen nog hoger op als de dijken doorbraken.

foto
Image
Kerkje Middag Humsterland
Kerkje Middag Humsterland
Mini-Middag

Alleen het jongste kerkje van het eiland Middag staat niet bovenop een wierde, maar naast het Vrijheidsbeeld van anderhalve meter hoog in de tuin van boer Harkema. Zijn tuin is een soort Middag in het klein. “Hij heeft het kerkje gebouwd omdat de mensen in de grote stad de weg kwijt zijn”. Zegt de montere beheerder die ons het kerkje laat zien. De houten kansel hangt niet aan een zijmuur, maar is in de smalle kop van de kerk gemoffeld. “Hij heeft nog geprobeerd om er een uit een oude kerk te slopen, maar dat gaat tegenwoordig niet zo maar niet.” zegt hij met enige spijt. Het aanbod van oude heiligenbeelden was duidelijk veel groter. Een vreemde combinatie die protestantse kansel tussen al die heiligenbeelden. Wat Luther daarvan zou vinden, vragen we hem. “Een dominee wilde alleen de dienst voorgaan als we die beelden weghaalden. Maar het zit hier elke zondag vol. Dat kan je van de andere kerkjes niet zeggen!” Toch lijkt boer Harkema meer de weg kwijt dan de Stadjer Jan en zijn collega’s. Harkema’s MiniMiddag is het in alle details juist net niet. Die kleine dingen die Jan en zijn collega’s juist proberen te bewaren, omdat ze samen het verhaal vertellen van het ontstaan van Middag.

foto
Image
Reliëfkaart Middag-Humsterland bron AHN
Reliëfkaart Middag-Humsterland bron AHN

Wandelwijzer

Algemeen
Het nationale landschap Middag-Humsterland ligt ten noordwesten van de stad Groningen.

Wandelroute
Ongemarkeerde rondwandeling vanuit Ezinge. 18 kilometer over rustige wegen en fietspaden  met begin en eindpunt bij museum Wierdenland in Ezinge. Routebeschrijving is onderaan de pagina te downloaden.

Routetrack op Wikiloc

Bereikbaarheid
Ezinge is goed met openbaar vervoer bereikbaar vanuit de stad Groningen (zie www.ov9292.nl ).
Horeca en overnachten

Neem zelf eten en drinken mee want wij troffen alleen geopende horeca in Garnwerd (niet op de beschreven route).

Bezienswaardig
In Museum Wierdenland te Ezinge wordt de geschiedenis van Middag mooi geïllustreerd met maquettes, panelen en opgegraven voorwerpen. Overnachtingsmogelijkheden in Garnwerd (camping, hotel). Bed and breakfast  in Ezinge.

Meer informatie
 
website over Middag-Humsterland
(in ontwikkeling)
 De kernkwaliteiten van nationaal landschap Middag-Humsterland
M.Schroor & J.J. Meijering. 2007. Golden Raand, landschappen van Groningen. Stichting het Groninger Landschap

 

Attachment Grootte
Wanderoute rondwandeling Middag-Humsterland 887.28 KB
Tags
onderwerp
regio

Wandelroute & achtergrondinformatie Middag-Humsterland

Wandelroute & achtergrondinformatie Middag-Humsterland fred

Algemeen
Het nationale landschap Middag-Humsterland ligt ten noordwesten van de stad Groningen.

Wandelroute
Ongemarkeerde rondwandeling vanuit Ezinge. 18 kilometer over rustige wegen en fietspaden  met begin en eindpunt bij museum Wierdenland in Ezinge. Routebeschrijving is onderaan de pagina te downloaden.

Routetrack op Wikiloc

Bereikbaarheid
Ezinge is goed met openbaar vervoer bereikbaar vanuit de stad Groningen (zie www.ov9292.nl ).
Horeca en overnachten

Neem zelf eten en drinken mee want wij troffen alleen geopende horeca in Garnwerd (niet op de beschreven route).

Bezienswaardig
In Museum Wierdenland te Ezinge wordt de geschiedenis van Middag mooi geïllustreerd met maquettes, panelen en opgegraven voorwerpen. Overnachtingsmogelijkheden in Garnwerd (camping, hotel). Bed and breakfast  in Ezinge.

Meer informatie
 
website over Middag-Humsterland
(in ontwikkeling)
 De kernkwaliteiten van nationaal landschap Middag-Humsterland
M.Schroor & J.J. Meijering. 2007. Golden Raand, landschappen van Groningen. Stichting het Groninger Landschap

 

Attachment Grootte
Wandellroute Middag-Humsterland 887.28 KB
regio